Mücerrebname

Mücerrebname; Sabuncuoğlu Şerefeddin‘in tıbbi tecrübelerinin yer aldığı Amasya Bimarhanesi‘nde 1468 yılında yazdığı ilk Türkçe deneysel tıp eseridir.

Sabuncuoğlu‘nun tıbbi tecrübelerini yansıtması için özellikle hekim çevresinin isteği üzerine kaleme aldığı Mücerreb-nâme; tıpta kullanılan hap, lavman, macun, merhem, şurup, toz ve yakı gibi ilaçların hazırlanışının yer aldığı on yedi bölümlük eserdir. Sabuncuoğlu‘nun Mücerrebname‘de; çeşitli hayvanlar, insanlar ve kendi üzerinde kullandığı ilaçların hazırlanış şekillerine göre incelemesinin ardından etki, etkinliği ile aynı zamanda kullanımı hakkında bilgi aktarımına göre düzenlemiştir.

Özellikle Türk Tıp Tarihi açısından bir hekimin kendi bulduğu ve geliştirdiği tedavi yöntemleri ile ilaçların derlendiği ilk eser olan Mücerrebname; yazım biçimi ile günümüz modern tıp biliminde kullanılan olgu sunumlarına benzer yakınlıkta oluşturmuştur. Aynı zamanda eserde, tıp biliminin tüm alt dallarını ilgilendiren ilaçların hazırlanışı; hastalıklara göre kullanımı ve kullanılan malzemelerin anlatılması açısından, günümüzde farmakope benzeri bir ilaç rehberidir. Sabuncuoğlu, yirminin üzerinde drog adı verilen hayvan ve bitkilerden, kurutularak veya özel metotlarla toplanarak elde edip hazırladığı ilaç terkiplerini en sık kullanılanlara göre sıralamıştır.

Sabuncuoğlu, ayrıca hazırladığı bir çok ilaç ve uyguladığı tedavileri; önemli tıp eserlerini incelemesi sonrasında Hipokrat, Galen, İbn-i Sina gibi hekimlerin eserlerini kaynak göstererek belirtmiştir. Sabuncuoğlu, eserinde bilgileri aktarırken özellikle ayrıntılara özen göstermesinin yanı sıra; hastalara deneme yolu ile uyguladığı tedavilerini gözlemleyerek not almış ve bununla birlikte eksiksiz bir şekilde gizlemeden etik anlayış içerisinde okuyucularına aktarmıştır.

Osmanlı döneminin en ünlü hekim ve cerrahlarından biri olan Sabuncuoğlu Şerefeddin; 85 yaşında deney, gözlem ve tıbbi tecrübeleri ile hazırlanarak kaleme aldığı Mücerrebname eserini Osmanlı Devletinin yedinci padişahı Fatih Sultan Mehmed‘e hediye ettiği iddaa edilmektedir.

Mücerrebname Bölümleri

1. Ağız, Boğaz, Diş, Dudak İlaçları
2. Astrenjan ve Fumigasyon İlaçları
3. Burun Kanamalarını Dindirici İlaçlar
4. Cerahat Giderici İlaçlar
5. Daireikler ve Toz İlaçlar
6. Enfiye ve Kuturlar
7. Fitil ve Ovüller
8. Gargara ve Şuruplar
9. Göz Hastalıkları İçin Kullanılan İlaçlar
10. Kusturucu İlaçlar
11. Lavmanlar
12. Macunlar
13. Merhemler ve Yağlar
14. Tablet ve Pastiller
15. Tabletler
16. Tiryaklar ve/veya Antidot
17. Yakı ve/veya Yakı Türü İlaçlar