Üre

Üre, insan vücudunda besin yoluyla alınan protein maddelerinin yakılması sonucunda meydana gelen; amonyak, karaciğerde karbondioksitle üreye dönüşmektedir. Organik bir bileşik olan ürenin; latince adı Urea Pura, formülü H2N-CO-NH2‘dir. Karbonik asidin diamidi olan ürenin, karbamik asidin de amidi olduğundan karbamid adı ile de bilinmektedir.

Ürenin ilk olarak 1727 yılında Hollanda’lı kimyager – botanikçi Herman Boerhaave tarafından kimyasal maddeyi izole ederek idrarda keşfetmiştir. Ancak yaygın olarak Fransız kimyacı Hilaire Marin Rouelle tarafından 1773 yılında keşfedildiği anılmakta olup; kesin sentezin ise 1828 yılında Alman kimyager Friedrich Wöhler tarafından başarıldığı ve keşfinden günümüze 50’nin üzerinde tepkime elde edilmiştir.

İnce bağırsak ve mide tarafından sindirilmekte olan protein; kan yolu üzerinden karaciğerde üre döngüsü ile parçalanarak üreye dönüşür ve daha az zararlı olarak metabolik atık madde olarak böbreklere ulaşır, böbrekler tarafından süzülerek amonyak veya atık maddeye dönüşmektedir. Böbrekler doğru bir şekilde bu işlevi yerine getirememe durumunda, vücutta toksik etki oluşturarak, üre birikimi ortaya çıkarmaktadır.

Az miktarlarda ürenin ayrı olarak, gözyaşı, ter ve sütte bulunmakta olup; yetişkin sağlıklı bir insan günde 25 – 30 gram üreyi idrarla dışarı atmaktadır. Kanda bulunan üre miktarı normalde 100 ml. kanda % 50 mg’dan daha az miktarda olması gerekmekte olup; % 50 mg’ın üzerinde olan üre miktarı bir çok rahatsızlığın belirtisi olarak anormal sayılmaktadır. Laboratuvar testlerinde normal üre değerinin 10 mg/dL – 40 mg/dL, Blood Urea Nitrogen – BUN adı verilen Kan Üre Azot değeri ise 5 mg/dL – 20 mg/dL aralığında sayılmakta olup; bu değerlerin altında var olan ürenin, vücudun ihtiyacı olan proteinin, sindirilemediği ya da protein bakımından yetersiz beslendiğine işaret etmektedir.

İnsan vücudu yaşlandıkça, böbreklerin üreyi vücuttan atma kabiliyeti de yaşlanmaya bağlı olarak her geçen zaman içinde bir parça daha azalmakta olup; 40 yaşından itibaren, her geçen yıl böbrekler süzme kabiliyetini % 1 oranında azaltmaktadır. 80 yaşına gelen bir bireyin kanda bulunan ürenin miktarı % 65 mg – 75 mg görülmesi normal olarak kabul edilmektedir.

Laboratuvar testlerinde ürenin, damar yolundan alınan kan örneğine bakılarak; karaciğer ve böbreğin fonksiyonları doğru olarak yerine getirip getirmediği kontrol edilmektedir.

Üre Yüksekliği Belirtileri

• Ağız kuruluğu ve yanma hissi
• Anemi
• Baş ağrısı
• Düzensiz uyku
• Halsizlik ve yorgunluk
• Hıçkırık
• İştah kesilmesi
• Kas zayıflığı
• Kilo kaybı
• Mide bulantısı ve kusma
• Nefeste amonyak kokusu
• Solunum düzensizliği
• Şuur bulanıklığı

Üre Düşüklüğü Belirtileri

Üre düşüklüğü nadir olarak görülse de, genel olarak protein bakımından beslenme yetersizliği ya da aşırı miktarda su tüketiminin yanı sıra, ishal ve kısa bağırsak sendromundan kaynaklanmakta olup; karaciğer hastalıklarında kullanılan ilaç ve antibiyotik kullanımına bağlı olarak üre değerinin düşmesine neden olan faktörler arasında gösterilmektedir.