Acil Tıp Teknikeri

Acil Tıp Teknikeri – Paramedik; acil sağlık sisteminde hasta veya yaralılara acil tıp hizmeti veren sağlık meslek mensubudur.

Hastanelerin ambulans servisleri ile 112 Acil istasyonlarında hastane öncesi acil sağlık hizmetinin önemli bir parçası olan Paramedik; hastanın hastaneye ulaştırıncaya kadar Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen acil ilaçları ve sıvıları uygun yollardan uygulamaktadır.

Temel ve ileri hava yolu ile endotrakeal entübasyon uygulayan Acil Tıp Teknikeri; gerekli hallerde krikotirotomi, invaziv/noninvaziv mekanik ventilasyon ve oksijen uygulamaları yapmaktadır. Aynı zamanda travma stabilizasyonu, kırık, çıkık ve burkulmalarda stabilizasyon uygulayan Paramedik; yara kapatma veya basit kanama kontrolü ve iğne dekompresyon uygulamaları yapmaktadır.

Ayrıca hastanın nakile hazır hale gelmesi ve uygun taşıma teknikleri ile hastanın naklini sağlayan Paramedik; görevinin tüm aşamalarında haberleşme ağını doğru ve hızlı bir biçimde kullanmaktadır. EKG ve monitörizasyon ile ritim değerlendirmesi yapan Acil Tıp Teknikeri; defibrilasyon, kardiyoversiyon, external pacemaker uygulaması gibi elektriksel tedavileri uygulamaktadır.

Bununla birlikte, acil doğum durumunda doğum eylemine yardımcı olan Acil Tıp Teknikeri; ambulansı teknik, tıbbi araç-gereç ve malzeme yönünden kullanıma hazır halde bulundurmasının yanı sıra zorunlu hallerde ambulans sürücülüğü görevi yapmaktadır.

Acil Tıp Teknikeri Eğitimi

Acil Tıp Teknikeri olabilmek için üniversitelerin Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu bünyesinde eğitim alması gerekmektedir. Adayların önlisans eğitimi veren İlk ve Acil Yardım programını başarı ile bitirerek mezun olması gerekmektedir.

Ön lisans programından mezun olan Acil Tıp Teknikerleri ek bir sertifika olmaksızın acil tıbbi bakımı 112 komuta merkezinin direktiflerine göre hastane öncesi, hasta veya yaralıya acil ilaç, sıvı ve hastanın durumuna göre temel ve ileri hava yolu işlemleri uygulamaktır.

İlk ve Acil Yardım programı, hastayı uygun taşıma teknikleri ile hastaneye nakledilen hasta veya yaralıların yaşam kurtarıcı ve sakat kalmayı önleyici tıbbi müdahaleleri yapabilecek eğitimleri almaktadır.

Sağlık Bakanlığı verilerine göre; İlk ve Acil Yardım programından mezun Acil Tıp Teknikerleri için 2023 hedeflerinde arz verisi paylaşılmamıştır. Türkiye’de 2017 Yılı ÖSYS Kılavuzu’na göre; 176 İlk ve Acil Yardım ön lisans programında toplam 10.052 kontenjan belirtilmiştir. Devlet üniversitelerinde % 99,98, vakıf üniversitelerinde % 100,00 doluluk görülmektedir. Sağlık Bakanlığı’na göre 2023 yılında oluşacak durum; program ve kontenjan sayısının yüksek olduğu, bu sayı 2023’te oluşacak mezun sayısı +3.300 öğrenci talebininin ihtiyacın çok üzerinde çıktı üretecek bir tabloyu ortaya koymaktadır. Kontenjanların tamamının dolduğu bu alanda Yeni Program Açılması ve Kontenjan Arttırılmaması, mümkünse program ve kontenjan azaltmasına gidilmesi önerilmektedir.

İlk ve Acil Yardım Programı Bulunan Üniversiteler

İlk ve Acil Yardım Taban Puanı

KPSS Acil Tıp Teknikerleri Atama

Sağlık Bakanlığının sözleşmeli pozisyonlarına; 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre Acil Tıp Teknikerleri istihdam edilmek üzere yerleştirme yapılmaktadır. Acil Tıp Teknikeri adayları, Sağlık Bakanlığı Kamu Personel Seçme Sınavı – KPSS Tercih Kılavuzu kurallarına göre; ÖSYM’nin ais.osym.gov.tr internet adresinden T.C. Kimlik numarası ve aday şifresi kullanılarak bireysel olarak yapabilmektedir.

İlk ve Acil Yardım Atama Puanları

Acil Tıp Teknikeri Ne İş Yapar

Sağlık Bakanlığı’na bağlı kamu ve özel hastanelerin acil servislerinde, 112 acil merkez ve acil istasyonlarında, ambulans hizmetlerinde görev alabilmektedir.

Olay yerine ambulans ile gelen ilk kişi olan Paramedikler; hasta veya yaralının durumunu değerlendirerek, olay yerinde uygun tedaviye başlamaktadır. Ambulans Komuta Kontrol Merkezi ile irtibatlı hastanın durumuna göre uygun hastaneleri değerlendiren Acil Tıp Teknikeri; sonrasında seyir halinde tedaviye devam ederek, hastanenin Acil Servis ekibine yapılan uygulamalar ile teslim etmektedir.

Paramedikler her ülkede farklı olmak üzere doktor dışında çeşitli narkotik ve sedatif ilaçları kullanmak yetkisine sahip tek onaylı kişilerdir. Dünyada Anglo-Amerikan ve Franco-German olarak kullanılan iki tür acil tıp modeli bulunmaktadır. Anglo-Amerikan modelinde Paramedikler karar vermektedir. Franco-German modelinde ambulans bakımı doktorlar tarafından yürütülmektedir. Bazı ülkelerde Paramedikler sahada doktorları desteklemek ve yardımcı olmak için çalışmaktadır.

Acil Tıp Teknikeri Tarihçesi

Hastaneye yatış öncesi bakımının tarih boyunca, askeri çatışmalar sonrası devam eden bir ilişki olmuştur. Yaralı insanları yönetmek için resmi bir sürecin ilk göstergelerinden, Bizans döneminde MÖ 107 yılında Marius Reformlarının ardından ortaya çıkan bir lejyon rütbesi olan Centurion‘ların artık savaşamayan yaşlanan yaralıların savaş alanından çıkarılmasını organize etme ve yardım sağlama görevinin verildiği Roma İmparatorluk Lejyonları‘ndan kalmıştır. Centurion‘lar yaraları dikme ve ampütasyonları tamamlamaları gerektiği için dünyanın en eski cerrahları arasında gösterilmektedir.

Daha sonra 1096-1272 yılları arasında, Haçlı Seferlerinde Centurion’lar ile benzer bir işlevi yerine getiren St. John of Jerusalem Nişanı Şövalyeleri bu organizasyon devam ettirmiştir. Günümüzde İngiliz Milletler Topluluğu‘nda St. John Ambulans, İrlanda ve çeşitli ülkelerde Malta Ambulans Kolordusu Nişanı olarak bilinen bir organizasyona dönüşmüştür.

İngiltere Krallığı’nda 1598 ile 1665 yılları arasında büyük epidemik Büyük Londra Vebası sırasında sivil topluluklar; hastane öncesi bakım, hasta ve yaşamını yitirmekte yaralıların nakli ile geçici olarak ilgilenmiş, zamanla bu düzenlemeler resmileşmiş ve kalıcı hale gelmeye başlamıştır.

Erken Ambulans Hizmetleri

Birleşik Devletler’in 1861-1865 yılları arasında yaşanan Amerikan İç Savaşı sırasında, savaş alanında modern tıbbi yöntemlerin kaynağı olarak kabul edilen Amerikalı Binbaşı cerrah Jonathan Letterman; triyaj ilkelerinin ilk kullanımlarını bir mobil sahra hastaneleri sistemi tasarlamıştır. Savaş sonrasında bazı gaziler savaş alanında öğrendiklerini kendi topluluklarında gönüllü can kurtarma ekipleri ve ambulans birliklerinin oluşturulması uygulamasına başlamıştır.

Ambulans hizmetlerindeki gelişmelerin resmileşmesi ile yerel düzeyde hizmetler; hastane, polis, itfaiye ve cenaze müdürleri gibi çeşitli operatörler tarafından sağlanmaya başlanmıştır. Çoğu zaman ambulanslar, tıbbi eğitimi az olan veya hiç olmayan sürücüler ile görevliler tarafından işletilmiştir. Dolayısıyla, resmi olarak ambulans hizmetleri eğitiminin başlaması biraz zaman almıştır.

Avrupa merkezli 1914-1918 yılları arasında yaşanılan Birinci Dünya Savaşı öncesinde motorlu ambulanslar geliştirilmeye başlanmıştır. Savaş alanında etkinliğini kanıtlayan motorlu ambulanslar, sonra bu konsept hızla gelişmiş etkin sistemlere yayılmıştır.

Yine 1939-1945 yılları arasında küresel bir savaş olan İkinci Dünya Savaşı ile 1950-1953 yılları arasında yapılan, Kuzey Kore ile Güney Kore arasındaki Kore Savaşı sırasında sağlık görevlileri, acil durumlarda enjeksiyon yoluyla ağrı kesici narkotikler uygulamıştır. Ayrıca eczacıların savaş gemilerindeki arkadaşlarının bir doktorun rehberliği olmadan tıbbi müdahale yapmalarına izin verilmiştir. Aynı zamanda, Kore Savaşı sırasında ortaya çıkan yaralıları tıbbi birimlere tahliye etmek için helikopterlerin Tıbbi Tahliye – Medical Evacuation adı ile “medevac” veya “medivac” ortaya çıkmıştır.

Hastane Öncesi Acil Tıbbi Bakım

Bazı sivil merkezlerde tıbbi bakımın iyileştirilmesine yönelik ilk gelişmeler 1960’ların başlarında deneyler ile başlamıştır. İlk, 1966 yılında Kuzey İrlanda’nın Belfast kentinde doktorlar tarafından hastane öncesi kalp bakımının sağlanmasını içeriyordu. Daha sonra 1968 yılında Toronto, Kanada’da, ileri prosedürleri gerçekleştirmek için araba aküleriyle çalışan taşınabilir defibrilatör ve kalp monitörü kullanabilen bir hastane stajyeri ile birlikte normal bir ambulansın görev yaptığı Cardiac One adlı tek bir ambulans kullanılmıştır.

Amerika Birleşik Devletleri’nde 1966 yılında Beyaz Kitap olarak bilinen “Kaza Sonucu Ölüm ve Sakatlık: Modern Toplumun İhmal Edilen Hastalığı” adlı bir rapor yayınlanmıştır. Raporda, Vietnam Savaşı sırasında ciddi şekilde yaralanan askerlerin, California otoyollarında motorlu taşıt kazalarında ciddi şekilde yaralanan göre hayatta kalma oranlarının daha fazla olduğunu gösteren veriler sunulmuştur. Ayrıca, hastaneye nakil sırasında yaralının hayatta kalmasına katkıda bulunan kilit faktörlerin sunulduğu rapor; kapsamlı travma bakımı, belirlenmiş travma tesislerine hızlı nakil ve hava yolu yönetimi, sıvı replasmanı gibi kritik ileri tıbbi prosedürleri uygulamak üzere eğitilmiş sıhhiyecileri tanımlamıştır. Beyaz Kitap’ın bir sonucu olarak; ABD ambulans eğitimi, ambulans ekipmanı ve araç tasarımı için minimum standartlar geliştirmek için harekete geçmiştir.

ABD, Federal Karayolu Güvenliği mevzuatına dahil edilen bu yeni standartlar; eyalet yasalarına uyarlamaları veya Federal otoyol güvenliği için tavsiye edilmiştir. “Beyaz Kitap” ABD genelinde sağlık görevlileri programları, acil tıbbi hizmet biriminin başlatılmasına neden olmuştur.
Bu birimlerin başarısı, Amerika Birleşik Devletleri’nde hızlı bir geçişe yol açmıştır. Freedom House Ambulans Servisi, çoğu siyah olan sağlık görevlileri ilk sivil acil sağlık hizmeti vermiştir. 1970 yılının sonbaharında, Los Angeles County ve City, Wedsworth-Townsend Yasası’nın yürürlüğe girmiştir. Bunun ardından sağlık görevlileri programları kurulması ve 1970’li yılların başından başlayan ABD genelinde hizmetlerin paramediklerin oluşumuna yol açması ile diğer birçok ülke ve dünya çapında sağlık görevlileri oluşmuştur.

Acil Sağlık Hizmetleri

1970’li ve 1980’li yıllar boyunca gelişme gösteren Paramedik alanı; hasta nakli başta olmak üzere olay yeri ve hastanelere giderken tedaviye geçiş yapılmaya başlanmıştır. Böylelikle, bazı “ambulans hizmetleri” servislerinin tanımlarını “acil sağlık hizmetleri” olarak değiştirilmesine yol açmıştır.

Acil tıp teknisyenlerinin eğitimi, bilgi tabanı ve becerileri toplumun algılanan ihtiyaçları ile birlikte belirlenmiştir. Eğitimlerin miktarı, türü ve nasıl sağlanacağı konusunda her ülkede büyük farklılıklar bulunmaktadır. Yerel sistemlerde hizmet içi eğitimden, kolejlerine ve üniversite düzeyinde eğitime kadar uzanan önemli farklılıklar vardır. Paramedik niteliklerinin artırılmasına yönelik; hemşirelik gibi iş başında eğitimden üniversite düzeyinde niteliklere kadar ilerleyen diğer sağlık mesleklerinin ilerlemesini sağlamıştır. Günümüzde sağlık görevlileri için gerekli eğitim yaklaşımları ve diğer standartları, ülkeden ülkeye büyük farklılıklara yol açmıştır.

Türkiye’de Ambulans Hizmetleri

Türkiye’de ambulans hizmetlerinin düzenlenmesi, 1985 yılında Ankara Numune Hastanesi bünyesinde Hızır Acil Servis ile başlatılmıştır. Türkiye’de paramedik okulunun kurulabilmesi için 1990 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörü Prof.Dr. Namık Çevik ve Yüksekokul Müdürü Prof.Dr. Necla Çevik tarafından Kanada Cambrian College ile bir proje başlatılmıştır. Paramedik Programı Kurucu Öğr.Gör. Semra Çelikli 1992 yılında proje kapsamında eğitim için Kanada’ya gönderilmiştir. Dr. Semra Çelikli, Kanada’da eğitiminin ardından Türkiye’nin ilk paramediği olmuştur. Bunun sonrasında, 1993 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu’nda Ambulans ve Acil Bakım Teknikerliği Programı başlatılmıştır.

Özellikle, hastane öncesi acil bakım hizmetlerinde görev alan Paramedikler; 2004 yılında Sağlık Bakanlığı 112 Ambulans Servisi’nde görev almaya başlamıştır. Son olarak, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu bünyesinde ön lisans eğitimi veren İlk ve Acil Yardım programını başarı ile bitirerek mezun olanlar Acil Tıp Teknikeri – Paramedik ünvanı ile yüklenmiş oldukları misyonlarını başarı ile gerçekleştirip acil sağlık sisteminde vazgeçilmez bir unsur olarak çalışmaktadır.