Ord. Prof. Dr. Akil Muhtar Özden

Ord.Prof.Dr.Akil Muhtar Özden, 1 Ekim 1877 tarihinde Cağaloğlu, İstanbul‘da doğmuştur. Türk Siyaset Adamı, Osmanlı ve Cumhuriyet hekimi, Farmakoloji uzmanı, İç hastalıkları, koruyucu hekimlik ve halk sağlığı alanında çalışmıştır.

Babası Mehmet Muhtar Efendi, annesi Aliye Hanımdır. İlk öğrenimini Üsküdar Fıstıklı Mektebinde yaptı. Orta öğrenimini Paşakapısı Rüstiyesi‘nde tamamladı. Lise öğrenimini Çengelköy Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye İdadisi’nde tamamladıktan sonra İstanbul Askeri Tıbbiye, Paris ve Cenevre Tıp Fakülteleri mezunudur.

Hizmetleri

Cenevre’de Profesör Bard’ın Dahiliye Kliniği İnterne Asistanlığı, Profesör Mayor’un Poliklinik Asistanlığı, Profesör Cristiani’nin Hijyen Laboratuvarı Asistanlığı, Pratik Tıp Müfredatı Privat Doçentliği, Tıp Fakültesi Hıfzıssıhha Muallimliği, Askerî Tıbbiye Farmakodinami Fenni Tedavi ve Tedavi Seririyatı Müderrisliği, İstanbul Üniversitesi Farmakodinami ve Tedavi Kliniği Ordinaryüs Profesörlüğü, Hilâl-i Ahmer Cemiyeti Umumi Merkez 2. Reisliği, Milletlerarası Kızılhaç Konferansı Delegeliği, Yazarlık, TBMM 8. Dönem İstanbul Milletvekilliği yapmıştır.

Ord. Prof. Dr. Akil Muhtar Özden; İstanbul Askeri Tıbbiye‘nin üçüncü sınıfında öğrenciyken, II.Abdülhamid’in mutlakçı monarşi yönetiminden kaynaklanan siyasal nedenlerle, 1896 yılında İsviçre’ye kaçtı. 1897 yılında öğrenime başladığı Cenevre Tıp Fakültesi’nden 1902 yılında mezun olmuştur. 1903 yılında aynı fakültede iç hastalıkları, farmakodinami ve halk sağlığı asistanı olarak çalışmaya başlamıştır. 1907 yılında farmakodinami doçentliğine getirilen ve anestezik maddeler üzerindeki çalışmalarıyla dikkati çeken Dr. Özden; 1908 yılında II. Meşrutiyet’in ilanı üzerine Türkiye’de göreve çağrılarak, askeri ve sivil tıp okullarının birleştirilmesiyle kurulan Tıp Fakültesi’nde önce halk sağlığı profesörlüğü, daha sonra 1910 yılında da tedavi kliniği ve farmakodinami profesörlüğüne atanmıştır. 1933 Üniversite Reformu sırasında ordinaryüs profesörlüğe yükseltilen ve 1944 yılında öğretim görevliliğinden emekliye ayrılan Ordinaryüs Profesör Dr. Akil Muhtar Özden 1946 yılında 8. dönem İstanbul Milletvekili olarak TBMM’ye katılmıştır.

Ord. Prof. Dr. Akil Muhtar Özden’in en önemli çalışması, Cenevre Üniversitesi’nde doçentlik yıllarında, lokal anestezi maddelerinin hayvanlar üzerindeki etkilerini belirleyen bir yöntem bulması ve kedilerde ciddi sinir sistemi bozukluklarına yol açan morfin ve türevlerinin insanlardaki etkilerini, özelikle alışkanlık yarattığını göstermesidir. Türkiye’de farmakodinami‘nin ve deneysel tedavinin öncüsü olan Prof. Özden, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde ilk farmakodinami laboratuvarını ve enstitüsünü kurmuş olup; tıp tarihi ve deontoloji derslerini ilk kez eğitim programına alarak Osmanlı ve Türk Tıp Tarihinin bilimsel inceleme konusu olmasını sağlamıştır.

Eserleri

• Fenn-i Tedavi ve Tesirât-ı Edviye Dersleri, 1927
• Verem Tedavisi, 1927
• Tıp Müfredatı, Farmakodinami ve Tedavi Dersleri, 1935
• İlim Bakımından Ahlâk, 1942

Hastalığı ve Vefatı

Ord.Prof.Dr.Akil Muhtar Özden; II. Dünya Savaşı sonrası 1947 yılının sonlarında İsviçre‘ye gittiğinde orada hastalığa yakalanmıştır. Hastalığı gizli ve yavaş ilerlemiş, kendisi tarafından “mediasten lenfoma” teşhisi konmuştur. Hastalık süreci içerisinde Türkiye‘ye geri dönmüş ve tedavisini kendi yöntemleri ile gerçekleştirmiştir. Bir yıldan daha uzun bir süre Çemberlitaş’taki evinde hasta yatağında okumaya ve çalışmaya devam etmiştir. 12 Mart 1949 tarihinde 72 yaşında vefat etmiştir. 14 Mart 1949 Tıp Bayramı Ord. Prof. Dr. Akil Muhtar Özden’in cenaze töreninin yapıldığı güne rast gelmiştir. Tıp Bayramına katılan tüm tıbbiyeliler Beyazıt Camii’nde kılınan cenaze namazından sonra cenazeyi el üstünde Üniversiteye getirmişler ve burada halkın da katıldığı bir törenden sonra cenaze yine eller üzerinde taşınarak Sirkeci’den vapura konulup, Rumelihisarı’na getirilerek annesinin yanına defnedilmiştir. Daha sonra naaşı Edirnekapı Şehitliğine nakledilmiştir.