Osteoartrit

Osteoartrit (OA) veya Osteoartroz halk arasında Kireçlenme olarak bilinmektedir. Dünyada sık rastlanılan sağlık sorunlarından biri olup, ileri yaşa bağlı görülme oranı artmaktadır. Tüm dünyada engelliliğin dördüncü önde gelen nedeni olarak gösterilen kireçlenme; eklem kıkırdağı ve altındaki kemiğin yıkımından kaynaklanan bozulma, yıpranma, aşınma ile karakterize olan dejeneratif bir eklem hastalığıdır. Bir eklem iltihabı olan osteoartritin erkeklere oranla kadınlarda 3 kat daha sık görülmektedir. Belirtileri genellikle yıllar içinde ilerleyerek, 60 yaşından sonra eklemlere aşırı yük binmesi ile etkisini göstermektedir.

OSTEOARTRİT NEDİR?

Osteoartrit, kemiklerin uçlarını yastıklayan koruyucu kıkırdağın zamanla aşındığında ortaya çıkan artritin en yaygın şeklidir.

Eklemlerde zedelenme ve hasar görmesi sonrasında ağrı, şişlik ve hareketin azalmasına neden olan Osteoartroz; herhangi bir eklemde ortaya çıkabilmekte olup sık olarak el, ayak, diz, bel, kalça, parmak ve omurgada görülmektedir. Kireçlenme; fizik tedavi, egzersiz seçeneklerinin planlanması, kişiye özel ilaçlı tedavi gerektiren bir sağlık sorunudur. Eklemlerdeki kemiklerin uçlarını kaplayan kaygan doku olan kıkırdağın parçalanması ile sağlıklı kıkırdak hareketini kaybetmektedir. Kıkırdak kaybı ile eklem aralığında bulunan sıvının azalması, kemiklerin birbirine sürtünmesi ve zamanla bu sürtünme eklemde kalıcı hasara neden olabilmektedir.

Genellikle ileri yaşa bağlı olarak ortaya çıkan durum kemiği kaplayan kireçlenmenin kendi içerisinde evreleri bulunmaktadır. Günümüzde yaşa bağlı olarak olağan kabul edilen osteoartritin ileri evrelerde görülmesi günlük yaşamı kısıtlayacak derecede olması bir hastalık olarak değerlendirilmektedir. Osteoartrit hastalığı çoğu zaman yük binen eklemlerde görülmektedir.

Toplumda bilinenin aksine hareketsizliğe bağlı olarak ortaya çıktığı, eklem aralarında veya çevresinde kireçlenme anlamına gelmemektedir. Ya da çoğu zaman tencere veya demliğin kireçlenmesi, pas tutması gibi anlamlar ile karıştırılmamalıdır.

OSTEOARTRİT SEMPTOMLARI ve NEDEN OLDUĞU

OSTEOARTRİTİN BELİRTİLERİ

Osteoartrit belirtileri, sıklıkla belli bir süre içinde yavaş yavaş gelişen ve zamanla şiddetlenerek kötüleşmektedir. Özellikle Ayak-el, bel, diz ve kalçada görülen kireçlenme; ağrı, eklem hareketlerinde kısıtlanma ve esneklik kaybı, gıcırdama veya gürültü hissi, hassasiyet, kemik çıkıntıları, sertlik, şişlik, tutukluk ve yanma çoğu zaman en sık şikayet edilen belirtileri arasında gösterilmektedir.

OSTEOARTRİT NEDENLERİ

Eklemlerdeki kemiklerin uçlarını yastıklayan kıkırdağın zamanla bozulduğunda ortaya çıkan bir hastalık olan kireçlenme; sürtünmeden eklem hareketine olanak tanıyan kaygan ve sağlam bir doku olan kıkırdak tamamen aşındığında kemik kemiğe sürtünmesi nedenleri arasındadır. Genellikle ayak-el, bel, diz ve kalçada görülmesi nedenleri arasında gösterilmektedir.

Kıkırdakta ve kıkırdağının altındaki kemik dokusunda, kemikte şekil değişiklikleri sonucu ve eklem kenarında çıkıntılar gelişmektedir. Eklem içindeki sıvının azalmasıyla eklem kıkırdağı ve altındaki kemiğin yıkımıyla bozulma, yıpranma, aşınmasıyla karakterize olmaktadır.

Yaşa bağlı olarak doğal bir süreç olarak görülen kireçlenmenin bazı nedenleri erken dönemde ilerlediği görülmektedir. Birden fazla ve çeşitli nedenlere bağlı olarak gelişebilen Osteoartrit; eklemlerin aşırı kullanımı ve ileri yaş faktörü osteoartrit nedenleri arasındadır. Bu nedenlere ek olarak önemli sağlık sorunları erken dönemde osteoartrit gelişimi hızlandırmaktadır. Diğer osteoartrit nedenlerin bazıları aşağıda sıralanmıştır;

• Ağır Yük Taşıma
• Aşırı Kilo
• Doğumsal Anomalik
• Cinsiyet
• Genetik Faktör
• Mesleki Hastalıklar
• Sporda Sakatlanmalar
• Travmaya Bağlı
• Yaş

RİSK FAKTÖRLERİ

Osteoartrit riskini artırabilecek faktörler; ileri yaş, cinsiyet, eklem üzerinde tekrarlanan stres ve yaralanmalar, genetik, kemik şekil bozuklukları, obezite ve belirli metabolik hastalıklar risk faktörleri arasındadır.

KOMPLİKASYONLARI

Osteoartrit, zaman içinde kötüleşen ve genellikle kronik ağrıya neden olabilen dejeneratif bir hastalıktır. Eklem ağrısı ve sertlkleri günlük yaşamı zorlaştıracak kadar şiddetli hale gelebilmektedir.

Depresyon ve uyku bozuklukları gibi durumlar osteoartritin ağrısı ve sakatlığından kaynaklanabilmektedir.

OSTEOARTRİT TANI – TEŞHİSİ ile TEDAVİSi

OSTEOARTRİTİN TANI -TEŞHİS

Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon, Ortopedik, Omuz ve Dirsek Cerrahisi, Romatoloji uzmanlarının hasta öyküsü ile birlikte fizik muayene sırasında etkilenen eklemlerde hassasiyet, şişlik, kızarıklık ve esneklik açısının yanı sıra sinirler incelenerek kontrol edilmektedir.

Daha sonra uzman doktorun önereceği görüntüleme testleri olan röntgen ve MRI – manyetik rezonans görüntüleme ile laboratuvar testleri olan kan sayımı, sedimantasyon veya eklem sıvısını analizlerinin yanı sıra CRP, ASO, RF gibi bazı testler osteoartrit tanısını doğrulamaya yardımcı olabilmektedir.

OSTEOARTRİT TEDAVİSİ

Osteoartritin tedavisi hastalığın evresi ve şiddetine bağlı olarak planlanmaktadır. Kireçlenmeye bağlı hastanın ağrısının giderilmesi önce hareket kısıtlanması ve günlük yaşam aktivitelerindeki zorlukların giderilmesiyle başlamaktadır. Sonrasında osteoartritin ilerlemesinin engellenmesi ile devam etmektedir. Osteoartritin tedavisine başlamadan önce ilk işlem hastanın eğitimi ile hastalık konusunda bilinçlendirilmesidir.

Ağır egzersizler ve hasar görmüş eklemin aşırı kullanılmasından kaçınılmalıdır. Kilo kaybı ile aşırı yük taşıyan eklemler osteoartrite bağlı şikayetler azaltabilmektedir. Hastanın ağrılı dönemlerinde sıklıkla istirahat önerilmektedir.

Uzman kontrolünde eklemi çevreleyen kasların güçlendirilmesi ve eklemlerin yükünün azaltılması için düzenli egzersiz programları uygulanmaktadır. Aynı zamanda Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Uzmanı kontrolünde etkilenen bölgelere soğuk ya da sıcak ya da uygulamaları ile ağrı kesici akım tedavileri ve derin ısıtıcı tedaviler kireçlenme tedavilerinde uygulanabilmektedir. Ayrıca, hekim kontrolü altında osteoartritte iltihap dağıtıcı ve ağrı kesici ilaçlar hastalığın belirli dönemlerinde kullanılmaktadır. Bazı vakalarda ortopedik duruma uygun ayakkabı tercihi tedaviye destek olabilmektedir. Ayrıca kıkırdağı güçlendiren ilaçlar hekim kontrolünde kullanılmaktadır. Bunlara ek olarak, uzmanlar bazı eklem şişliği olduğu dönemlerde eklem içi kortizon enjeksiyonunun yanı sıra eklem kayganlığını arttıran ilaçlar enjeksiyon uygulaması önerebilmektedir. Osteoartrit hastalığında ileri derecede günlük yaşam aktivitelerini etkileyen durumlarda hastalara cerrahi tedaviler önerilebilmektedir.

OSTEOARTRİT TARİHÇESİ

Klinik gözlemin kullanımı, hastalıkların sistemli sınıflandırılması veya hümoral teorinin formülasyonu gibi alana yaptığı kalıcı katkılardan dolayı geleneksel olarak Tıbbın Babası olarak anılan Yunanistan, İstanköy doğumlu olan M.Ö. 460-375 yılları arasında yaşamış İyon hekim Hipokrat, tüm artrit kökenli şikayetlerin nedenini gut hastalığı adıyla bilinen ürik asidin eklemlerde birikmesi ile eklemlerde iltihaplanmaların oluşması olarak görmüştür.

Osteoartrit ile gut arasındaki farkı ilk keşfeden 1710-1801 yılları arasında Londra, Birleşik Krallıkta yaşamış romatolojinin babası olarak kabul edilen İngiliz hekim William Heberden’in 1793 yılında yayınlanan “Hastalıkların Tarihçesi ve Tedavisi Üzerine Yorumlar” (Commentaries on the History and Cure of Diseases) adlı kitabında “Heberden Düğümleri veya Heberden Nodülleri” olarak bilinen “digitorum nodi“yi tanımlaması ve hastalığın gut ile herhangi bir ilişkisinin olmadığını ortaya koymuştur.

1805 yılında İngiliz doktor John Haygarth, distal interphalangeal eklemleri etkileyen poliartiküler hastalığı tanımlarken günümüzdeki osteoartrit tanımına en uygun açıklamayı yapmıştır.

Londra’da kemik ve eklem hastalıkları araştırmalarına öncülük eden 1. Baronet İngiliz fizyolog ve cerrah Sir Benjamin Collins Brodie, 1822 yılında yaşlılıkta eklemlerdeki kıkırdakta meydana gelen tahribatı inceleyen ilk araştırmacılardan biridir.

Fransa, Paris’te 1824 yılında Fransız anatomist ve patolog Jean Cruveilhier ve steteskopun mucidi Fransız hekim René-Théophile-Hyacinthe Laennec, hastalıklı eklemin kıkırdağındaki bozuklukları tanımlamak için “usure” terimini kullanmıştır. Terim, Osteoartrit kaynaklı dejenerasyonu tanımlamada yıpranma ve aşınma anlamları Almanca ve Fransızca literatürde hala kullanılmaktadır.

Artritis Deformans

Avrupa kıtasında 1840 yılında Modern nörolojinin kurucusu olarak bilinen Fransız nörolog ve anatomik patoloji profesörü Jean-Martin Charcot ve 1869 yılında hücresel patoloji ile modern patolojinin babası, sosyal tıbbın kurucusu ve tıbbın papası” olarak bilinen Alman hekim Rudolf Ludwig Carl Virchow, hem romatoid artrit hem de osteoartrite karşılık gelen “artritis deformans” terimini ortaya atmışlardır.

Wilhelm Konrad Röntgen’in X-ışınlarını keşfinden sonra ABD’li ortopedi cerrahı Joel Ernest Goldthwait, 1890’lı yıllarda kronik artritin iki temel formunu tespit etmiştir. Böylece“Atrofik” form ve daha az eklem bölgesini etkileyen “Hipertrofik” formlar belirlenmiştir. Daha sonra romatoit artrit ve osteoartrit olarak yeniden isimlendirilmiştir.

İlk Osteoartrit Terimi

Osteoartrit terimi ilk kez 1890 yılında İngiliz Sir Archibald Edward Garrod tarafından kullanılmıştır. Osteoartritin ve diğer artrit türleri ilk kez 1907 yılında ayrı bir hastalık olarak kabul edilmiştir. Dolayısıyla klinik termometreyi icat etmesiyle tanınan Sir Thomas Clifford Allbutt ve 1. Baronet Sir Humphry Davy Rollesto “System of Medicine” adlı eserlerinde her bir artrit türünü ayrı ayrı ve kendine has patolojileriyle açıklanmıştır.