Afazi Hastalığı

Afazi Hastalığı; beynin sol yarı küresindeki bazı bölgelerinde meydana gelen işlev bozukluğu sonucu dil ve konuşma bozukluğu ile ortaya çıkan nörolojik bir hastalıktır.

Genellikle inme, travma veya beyin tümörü-enfeksiyonları ile demans gibi nörodejeneratif hastalıklar sonucu ortaya çıkabilen Afazi; gelişen bu hasarlar ile beynin sol lobunda konuşma, konuşulanı anlama, doğru kelimeleri bulma, tekrarlama, okuma-yazma gibi becerilerin yitirilme durumudur.

Afazi Nedir?

Afazi, beynin sol yarı küresindeki bazı bölgelerinin hasar görmesi sonrasında dil ve konuşma bozukluğuna yol açan bozukluktur.

Beyin hasarına takiben dil ve konuşma bozukluğu ile ortaya çıkan Afazi; iletişimin dört yönü olan işitsel anlama, sözlü ifade, işlevsel iletişim, okuma ve yazmanın birinde ya da daha fazlasında önemli ölçüde bozulmuş olmalıdır.

Günlük temel iletişim becerilerini olumsuz yönde etkileyen Afazi; hastaların büyük bir kısmı anlatamama, anlatılanı anlayamama, okuyamama veya yazamama gibi becerileri yerine getirememektedir.

Sınıflandırma

Tek bir problemden ziyade farklı bozuklukların bir toplamı olarak görülen Afazi; her afazili bireyin kendine özel güçlü ve zayıf dil yönleri kombinasyonu sunmaktadır. Afazinin tedavi edilebileceğine karar vermek ya da farklı afazili bireylerde ortaya çıkabilecek çeşitli zorlukların belgelenmesinin yanı sıra nasıl davranılacağına karar vermede güçlükler yaşanmaktadır.

Afazi Hastalığı sınıflandırması, çeşitli semptomları geniş sınıflara ayırma eğilimindedir. Geniş tabanlı hiçbir gruplamanın tam olarak yeterli olduğu kanıtlanmamıştır. Aynı geniş grup içinde bile insanlar arasında büyük farklılıklar bulunmaktadır.

Boston Sınıflandırılması Afazi Türleri

Afazi türü	Tekrarlanma	Adlandırma	İşitsel Algı	Akıcılık veya Konuşma
Broca Afazi	Orta Şiddetli	Orta Şiddetli	Hafif Zorluk	Akıcı Değil, Güçlükle, Yavaş
Wernicke Afazi	Hafif Şiddetli	Hafif Şiddetli	Kusurlu	Akıcı Söz Karışıklığı
İletim Afazi	Zayıf	Zayif	Nispeten İyi	Akıcı
Transkortikal Motor Afazi	İyi	Hafif Şiddetli	Hafif	Akıcı Değil
Karışık Transkortikal Afazi	Orta	Zayıf	Zayif	Akıcı Değil
Transkortikal Duyusal Afazi	İyi	Orta Şiddetli	Zayıf	Akıcı
Global Afazi	Zayıf	Zayif	Zayıf	Akıcı Değil
Kuralsız veya Anomik Afazi	Hafif	Orta Şiddetli	Hafif	Akıcı

Afazi Tipleri Nelerdir?

Farklı tiplere sahip olan Afazi; her türde farklı semptomlar görülmektedir.

Tutuk Afazi

Broca, Transkortikal Motor ve Global Afazi Tutuk Afazi tipleri arasında gösterilmektedir. Söyleme ve anlatmak istediklerini bilir, ancak fikirlerini anlatırken veya insanlarla iletişim kurarken zorluk çeker.

Akıcı Afazi

Wernicke, İletim veya Kondüksiyon ve Transkortikal Duyusal Afazi Akıcı Afazi tipi olarak gösterilmektedir. İşitme ve okuma problemi yaşamaz, ancak anlamlandırmada güçlük yaşar. Kelimeleri sadece gerçek anlamlarıyla algılayan akıcı afazi türü; mecaz kullanımında genelde anlamı yine birincil haliyle değerlendirmektedir. Akıcı konuşma yeteneğine sahip olmalarına rağmen, anlamlı cümleler kurma ve söylemek istediklerini doğru ifade edemeyebilmektedir.

Anomik Afazi

Anomik Afazi tipi; akıcı ve anlaşılır konuşma yeteneğine sahip olup, anlamlandırma sürecinde problemler yaşanabilmektedir. Sözlü ve yazılı iletişim problemi olan anomik afazi; algıda herhangi bir sorun olmamasına rağmen, nesnelerin adlandırılmasında sıkıntı veya kullanılan sözcüklerin anımsamasında güçlük yaşanabilmektedir.

Global Afazi

Global Afazi tipi; çoğunlukla inme sonrası kısa bir zaman içinde ortaya çıkmaktadır. Özellikle temel iletişim yeteneklerinin yanı sıra okuma ve yazma yetenekleri kaybedilmektedir.

Progresif Afazi

Progresif Afazi tipi; nadir görülen tür olup okuma, yazma, anlama, konuşma yetenekleri yavaş yavaş kaybedilmektedir. Hastalık seyrine bağlı olarak anlatımlarda mimik, el işaretleri kullanma gibi alternatif yollar bulmaktadır.

Afazi Belirtileri

Genellikle ağır bir beyin travması sonrasında görülen Afazi; dil bozukluğu, ifade etme, okuma-yazma, konuşma, konuşulanı anlama, tekrarlama ve adlandırma güçlükleri afazinin varlığını net olarak ortaya koymaktadır.

Afazi Nasıl Teşhis Edilir?

Beyin hasarına takiben, ilk önce teşhis travmaya müdahale eden hekim tarafından konulmaktadır.

Afazi Hastalığı teşhisi; beyindeki hasarı doğrulama ve kesin bölgenin saptanması için Manyetik Rezonans Görüntüleme – MRI veya Bilgisayarlı Tomografi – BT taramaları yapılmaktadır.

Bununla birlikte hastaların komutları takip etme, soruları cevaplama, nesnelere adlandırma, iletişimi sürdürme, konuşulanı anlama ve düzgün anlamlı cümle kurma yetenekleri test edilmektedir. Bunun sonrasında Afazi Hastalığı türü ve derecesinin saptanması için hastalar Dil ve Konuşma Terapistine yönlendirilmektedir.

Afazi Tedavisi

Afazi Hastalığı, tipi ve durumuna bağlı olarak tedavi süreci önerilmektedir. Hastanın yaşı başta olmak üzere inme ve travmaya bağlı afazide etkilenen bölgeye, etkilenme şiddetine göre ilk aylarda kısmi veya tam düzelme görülebilmektedir.

Afazinin bazı türleri ve ağır etkili olanlar ilk önce dil ve konuşma terapisti yardım alması önerilmektedir. Dolayısıyla, afazi konusunda eğitim alan uzman dil ve konuşma terapistleri, ayrıntılı değerlendirme ve tedavinin gerektirdiği ihtiyaçları ortaya koymaktadır. Hızlı bir tedavi süreci olmasa da, kademeli olarak ilerler ve birçok insan önemli bir ilerleme kaydetmektedir. Afazide çok az insan tam olarak eski durumlarına geri dönmektedir. Afazi sürecinde iletişim kurmanın alternatif yolları öğretilmektedir. Edinilen beyin hasarı sonrası tedaviye hızlı bir biçimde başlanması tedavide daha etkili sonuçlar vermektedir.

Afazi tedavisinde günlük yaşamın bağımsız idame ettirilmesine yönelik terapiler uygulanmaktadır. Özellikle hastanın alabileceği uygunlukta terapi programı ile mental durumu, fiziki kısıtlılığı, afazi durumu, eşlik eden hastalıkları, görme ve işitme problemleri gibi koşullar terapinin belirlenmesinde önemli bir yer tutmaktadır. Afazi tedavisinde her hastaya ilk önce kişiselleştirilmiş tedaviler uygulanmaktadır.

Afazi terapisinin asıl amacı; özellikle hastanın günlük yaşamında iletişim sağlayabilmesi, dil ve konuşma fonksiyonlarının olabildiğince geri kazanılması, iletişim kurmanın alternatif yollarının bulunması ve günlük yaşama entegre edilebilmesi amaçlanmaktadır.

Afazi Terapisi

Afazi terapisinde iletişim becerilerinin gelişmesini sağlayacak egzersizler, basit ve kısa cümleler ile iletişim kurulması öğretilmektedir. Bunun yanında aile bireyleri ile iletişim kurma ve aile üyelerinin terapiye katılımı sağlanmaktadır. Ayrıca gruplar halinde iletişim becerilerini ilerletecek uygulamalar, sosyal hayat içindeki iletişim becerisi yeteneklerini test edilmektedir. Bununla birlikte jest, mimik, işaret dili gibi farklı iletişim araçlarını kullanılmasını öğretilmesinin yanı sıra kelimelerin doğru söylenişini hatırlatmak için bilgisayar programları kullanılması önerilmektedir.

Afazi terapi sürecine son olarak, aile bireylerinin dahil edilmesi, sürekli ve kalıcı bir tedavide önem taşımaktadır. Aynı zamanda iletişim kurmanın alternatif yollarının var olabileceğini gösteren Terapistler; yazım, çizim, jest ya da iletişim kartları ile iletişime alternatif yollar geliştirilmesinde kişilere yardımcı olmaktadır.

Afazi ve Disfazi arasındaki fark nedir?

Konuşmanın tamamen kaybolduğu noktaya kadar şiddetli olduğunda afazi terimi, ılımlı veya orta derecede şiddetli olduğunda, toplam konuşma aksaması olmaksızın disfazi terimi kullanılmaktadır.

Afazi ve Psikolojik Sorunlar

Afazi türlerinde konuşma ve anlamsal olarak belirginleşen ayrımlar, kişinin yaşadığı psikolojik süreç çerçevesinde değerlendirilmektedir. Zorlu bir sürecin beraberinde gelen psikolojik afazi için destek alınması gerekebilir.

Ne yazık ki, yaşam kalitesinde düşüş yaşayan afazili bireyler, sağlıklı iletişim kuramayarak kendisini toplumdan soyutlayabilmektedir. Bunlara ek olarak, ağır psikolojik problemler ortaya çıkabilmektedir. Eğer afazili birey, depresyon ya da benzer bir duygu durumu gözlemlenmesi halinde uzman doktordan destek alınması gerekmektedir. Ayrıca afazi tedavisi sürecinde de yine psikolojik olarak destek alınması önerilmektedir.

Afazi Tarihi

Kaydedilen ilk afazi vakası; travmatik beyin hasarı olan bir kişinin konuşma problemlerini detaylandıran Antik Mısır‘da M.Ö. 17. yüzyılda bir Mısır papirüsü olan Edwin Smith Papirüsünden alınmıştır.

Daha sonra, 19. yüzyılın ikinci yarısında, psikoloji alanının başlangıç ​​aşamalarında çalışan bilim insanları ve filozoflar için önemli bir odak noktası olan Afazi; tıbbi araştırmalarda, suskunluk yanlış bir prognoz olarak tanımlanması ve ek olarak, altında yatan dil komplikasyonlarının var olduğuna dair bir varsayım olmamıştır. İlk önce Fransız antropolog ve hekim Pierre Paul Broca ve arkadaşları afazi hakkında, konuşmanın anlamlı seslere dönüştürülmesi işlevi olan konuşmanın motor yönü, beyinde sol frontal lobun arka alt bölümünde gerçekleştiğini ortaya koymuştur. Daha sonra bu bölgeye Broca alanı adı verilmiştir.

Bunun ardından, Alman doktor, anatomist, psikiyatrist ve nöropatolog Carl Wernicke; en önemlisi, afazinin anlama güçlüklerini içeren bir bozukluk olduğu hakkında kapsamlı bir şekilde yazan ilk kişi olmuştur.

Afaziyi ilk kimin rapor ettiğini iddia etmesine rağmen, beyindeki yaraları ve vasküler lezyonlardan kaynaklanan konuşma güçlüklerini gözlemledikten sonra afazinin ilk tam tanımını veren Alman nöroanatomist ve fizyolog Franz Joseph Gall olmuştur.

Ayrıca tüm afazi tarihi hakkında 2008 yılında Juergen Tesak ve Chris Code‘un yazdığı Milestones in the History of Aphasia: Theories and Protagonists – Afazi Tarihindeki Kilometre Taşları: Teoriler ve Kahramanlar adında yeni bir referans kitap mevcuttur.

Kelime Kökeni

Fransızca aphasie “konuşma yeteneğini yitirme, konuşamama” sözcüğünden, Eski Yunanca aynı anlama gelen aphasía αφασία sözcüğünden alıntıdır. Aynı zamanda, afazi sözcüğü Eski Yunanca phēmí, phā– φημί, φα– “konuşmak, söylemek” fiilinden an+ önekiyle türemiştir.