Dr. İbrahim Refik Saydam

Dr.İbrahim Refik Saydam; 8 Eylül 1881 tarihinde İstanbul‘un Fatih ilçesi, Çırçır Mahallesi‘nde dünyaya gelmiştir. Türk hekim ve Siyasetçi. Türkiye Cumhuriyeti‘nin 2. Sağlık Bakanı ve 4. Başbakanı’dır.

Dr. Saydam; 1892 yılında mahalle mektebinden mezun olduktan sonra, Fatih Askeri Rüştiyesi‘ne ve 1896 yılında İstanbul Kuleli Askeri İdadisi‘ne girmiştir. 22 Ekim 1905 tarihinde Askeri Tıbbiye‘den Tabip Yüzbaşı rütbesiyle mezun olmuştur. 3 yıl Gülhane Askerî Tıp Akademisi‘nde Embriyoloji ve Histoloji bölümlerinde çalışmıştır. 1910 yılında eğitimi için Almanya’da Berlin Askeri Tıp Akademisinde Brandenburg, Danzig, Spandou ve Scharite‘te eğitim görmüştür. Balkan Savaşı‘nın çıkacağı belli olunca 1912 yılında İstanbul’a dönmüştür.

Balkan Savaşı‘nda Antalya ve Çatalca cephelerinde Kolera hastalığını önleyici çalışmalar yapmıştır. 1914 yılında atandığı Sahra Genel Sağlık Müfettiş Muavinliği sırasında bakteriyoloji enstitüsünü örgütleyerek; tifo, dizanteri, veba ve kolera aşılarının, tetanos ve dizanteri serumlarının üretilmesini ve I. Dünya Savaşı boyunca ordu ihtiyacının karşılanmasını sağlamıştır. Salgın hastalıklarla mücadelesini Hasankale cephesinde hizmeti sürdürmüştür.

Tifüse karşı hazırladığı aşı tıp literatürüne geçmiştir. Aşı, I. Dünya Savaşı‘nda Alman ordusunda ve Kurtuluş Savaşı‘nda kullanılmıştır.

1919 yılında 9. Ordu Sağlık Müfettiş Muavinliği görevi ile Mustafa Kemal Paşa‘nın yanında Samsun‘a çıkmıştır. Erzurum‘da Mustafa Kemal Paşa‘nın karargâhı dağıtıldıktan sonra Erzurum Askeri Hastanesi Bulaşıcı Hastalıklar Servisi şefliğine atanmıştır. Dr. Saydam; bu görevi kabul etmeyerek ordudan ayrılmış ve Erzurum ve Sivas Kongrelerine katılmıştır.

Dr.İbrahim Refik Saydam, 1920 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi‘nin Doğubayazıt mebusu olarak seçilerek; Millî Savunma Vekaleti‘ne bağlı Sıhhiye Dairesi Başkanı olarak görev yaptı. TBMM‘nin II. döneminden itibaren İstanbul mebusu olarak görev yapmıştır. 10 Mart 1921 tarihinde TBMM tarafından Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekilliği görevine seçilerek, 20 Aralık 1921 tarihine kadar bu görevi sürdürmüştür.

Sağlık Bakanlığı Dönemi

Türkiye Cumhuriyeti‘nin ilanından sonra 30 Ekim 1923 tarihinde 1. İsmet Paşa Hükümeti‘nde Sağlık Bakanı olarak görevlendirilmiştir. 2. İsmet Paşa Hükümeti’nde de 21 Kasım 1924 tarihine kadar sürdürmüştür. 4 Mart 1925 tarihinde 3. İsmet Paşa Hükümeti’nde yeniden Sağlık Bakanlığı görevine atanmış ve görevini 25 Ekim 1937 tarihine kadar sürdürmüştür.

Aralıklarla 14 yıl süren Sağlık Bakanlığı döneminde sağlık hizmetlerinin temellerini atmıştır. 1924 yılında Ankara’da ve daha sonra Erzurum, Diyarbakır, Sivas ve diğer birçok ilde Memleket Hastaneleri, Doğum ve Çocuk Bakım Evleri açmıştır. Ayrıca bu konuda nitelikli eleman yetiştirilmesine önem vererek sağlık kursları, tıp öğrenci yurtları 1928 yılında Hıfzısıhha Enstitüsü ve Mektebi‘ni, İstanbul ve Ankara‘da Veremle Savaş Dispanserlerini kurmuştur.

Soyadı Kanunu’nun yürürlüğe girmesinden sonra Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk tarafından “Saydam” soyadı verilmiştir. 1931 – 1938 yılları arasında Millî Eğitim ve Maliye Bakanlıklarına belli aralıklarda vekalet etmiştir. Atatürk yaşamını yitirdikten İçişleri Bakanlığı, CHP Genel Sekreterliği ve 15 yıl Kızılay Başkanlığı yapmıştır.

Başbakanlığı

1939 – 1942 yılları arasında Türkiye Başbakanı olarak görev yapmış, görevi sırasında sağlık konusuna bakanlığı dönemindeki gibi önem vermiştir. Devlet idaresi A’dan Z’ye bozuktur, düzeltmek ister. diyerek devlet yönetiminde köklü bir reform taraftarı olduğunu dile getirmiştir.

Vefatı

8 Temmuz 1942 tarihinde İstanbul‘da besin sorununun düzenlenmesi için yaptığı inceleme gezisinde hayatını kaybetmiştir. Mezarı Cebeci Asri Mezarlığı‘ndadır.