Kan

Kan, atardamar, kılcal damar ve toplardamarlardan oluşan damar ağının içinde dolaşan; akıcı plazma ve alyuvar adı verilen kırmızı kan hücreleri, akyuvar olarak adlandırılan beyaz kan hücreleri ve pıhtılaşmadan sorumlu kan pulcukları meydana gelmiş kırmızı renkte olan hayati vücut sıvısıdır.

Antik Yunan‘da “kan&haima“dan türetilmiş olup; Latince “hema&kan“, kanı inceleyen hematoloji bilim dalıdır. Gözle görülemeyecek derecede küçük zerreciklerin sıvı içerisinde asılı kalmasıyla oluşan heterojen, kolloit adı verilen bir madde olup; erişkin bir bireyde vücut ağırlığının ortalama 1/13’ünü oluşturmaktadır.

Kan yaşam boyu sürekli hareket halinde olan sıvı bir yapıda olup; kan hücrelerinden oluşmasıyla, çeşitli şekil ve plazmalardan oluşmasıyla, dış bölümde kalan plazma kanın hacminin % 55’ini oluşturmaktadır. Plazma % 90 – 92’lik gibi olan kısmı su, % 7 – 8’lik bölümü protein, geriye kalan bölümü inorganik maddeler olan plazma; aminoasit, karbonhidrat, yağ, hormon, üre, ürik asit, laktik asit, enzim, antikor, sodyum, potasyum, iyot, demir ve bikarbonat gibi elementlerden oluşmasına NPN bileşikleri adı verilmektedir.

Plazmanın amacı, kanın dokuları ile ilgili bölümüne taşınmasını sağlamasının yanı sıra; plazma kanın vücutta dolaşmasına yardımcı olmasıyla birlikte, plazmada yer alan katı maddelerin büyük bir çoğunluğu proteinlerden, atık ürünlerinde hücrelerden alınmasını sağlamaktadır. Plazmanın bileşenleri sürekli yenilenmesiyle beraber, hücrelerin beslenmesi ve atıkların alınmasına yardımcı olan plazmalar; ayrıca bağışıklık sistemi hücrelerini de içinde barındırmasıyla kendi kendini 48 saatte bir yenilemektedir.

Plazma Proteinleri

• Albumin
• Fibrinojen
• Globulin
• İmmünoglobulin

Plazmadan alınan gıdaların metabolizma ürünleri; karbon, oksijen, nitrojen ve hidrojen‘den oluşan organik bir bileşik olan ürik asit, özellikle kasların ürettiği atık bir ürün olan kreatinin, proteinlerin yapı taşları olarak adlandırılan amino asitler gibi bir grup organik moleküllerin yanı sıra; glukoz, yağ ve kolesterol gibi organik maddeler de bulunmaktadır. Plazmanın ana inorganik bileşenleri; sodyum, klor, kalsiyum, fosfat, sulfat ve magnezyum adı verilen elektrolitlerdir.

Kan Hücreleri

• Akyuvarlar – Lökositler
• Alyuvarlar – Eritrositler
• Kan Pulcukları – Trombositler – Plateletler

Kan Grupları

İnsan vücudunda dolaşan kanın özellikleri belirlenmesi amacıyla; organizmanın çıkardığı maddeler antikor ve antijenlere bakılarak belirlenmiş olan sınıflandırma sistemi, alyuvarlar üzerinde, kanın proteinlerine göre oluşan gruplar bulunmaktadır. Kanın oluşturduğu proteinler, A, B ve RH proteinleri 3 çeşit olmak üzere ayrılmakta ve 8 adet kan grubu oluşturmasının yanı sıra; bağışıklık sisteminin ürettiği antikorlar ise A, B ve RH antikoru olarak adlandırılmaktadır. Antikor ve protein yan yana bulunmaz ve birlikte olması durumunda, birbirlerini tutması sonucunda katılaşarak çökelme oluşmaktadır.

Kan transfüzyonu için, alıcı ve vericilerin kanlarında bulunan protein ve antikorların incelenmesi gerekmektedir. Farklı gruplara sahip kan alışverişleri; AB grubu içerisinde bulunanlar evrensel olarak genel alıcı A, B ve 0 gruplarından, 0 grubu içinde olanlar ise genel verici olarak diğer grupların hepsine verebilmekte olup, sadece 0 grubu alabilmektedir.