Frengi

Frengi, Sifiliz veya bel soğukluğu diye adlandırılan hastalık orta çağ döneminde Great Pox olarak da anılmıştır;  ince, spiral veya dalga benzeri, oldukça hareketli spiroket bakterisinin, treponema pallidum adı verilen alttürünün neden olduğu cinsel yolla bulaşan sistemik enfeksiyon hastalığıdır.

Frengi, başlıca bulaşma sebebi cinsel temastan bulaşmasının yanı sıra; hamilelik ya da doğum sırasında bebeğe bulaşabilir veya doğuştan da gelebilmektedir.

Frenginin, dört farklı evrenin birinde kendini gösterebilmekte olup; birinci evre, ikinci evre, latent ve üçüncü evrede görülmenin yanı sıra ırsi olarak da görülmektedir. Hastalık, kendini belli zaman aralıklarda farklı görüntülerle ortaya koyduğu için Kanadalı doktor Sir William Osler tarafından “büyük taklitçi” olarak adlandırmıştır.

Frenginin, ortaya koyduğu dört aşama değişkenlik gösterebilmekte olup; ilk başlarda belirtiler hafif geçebilmekle birlikte; bulguların arada kaybolarak, hasta iyileştiğini düşünebilmektedir.

Hastalığın ilk evresinde sert, ağrısız, kaşıntısız bir deri ülseri olarak şankr/çıbanla ortaya çıkmaktadır. ikinci evresinde, genellikle avuç içleri ve ayak tabanlarına yayılmış olan döküntüler görülmektedir. Latent kendi içinde erken ve geç latent olarak ikiye ayrılmakta olup; erken latent dönemde, ilk iki dönemin sonrasındaki birinci dönemi kapsamakta ve hastalığın en çok bulaştığı dönemlerden biri olarak görülmektedir. Geç latent döneminde, hastalık pek bulaşıcı değildir, fakat hamile kadınlarda hastalık bebeğe bulaşabilmekte ve hastalık kontrol altına alınıp tedavi edilmezse üçüncü ve son evreye girmektedir. Üçüncü ve son evre, kabarcıkların yanı sıra; nörolojik ve kardiyolojik belirtiler göstermektedir.

Teşhis genellikle kan testleri ile konulmakta olup; bakteriler mikroskop altında da görülebilmektedir. Hastalık, antibiyotik ve damar içi olarak verilen penisilin ile etkili bir şekilde tedavi olanakları bulunmaktadır.

Frenginin, iki farklı yol ile yayıldığı düşünülmektedir. Cenovalı kaşif Kristof Kolomb’un Amerika kıtasına yaptığı yolculuk sonrası, geri dönüş yapan denizciler yoluyla Avrupa’ya yayıldığı düşünülmektedir. İkincisi ise hastalığın önceden varolduğu fakat tanısının konulmadığı düşünülmektedir.

Fransız Hastalığı

Frengi salgını ile ilgili olarak ilk yazılı kayıtlar, 1494 – 1495 yıllarında Fransız işgali sırasında Napoli, İtalya’da tutulmuştur. Hastalık, Fransız askerleri tarafından yayıldığından ilk olarak “Fransız Hastalığı” olarak bilinmektedir. Günümüzde de Türkçe’de “frengi” kelimesi “Frenk Hastalığı” anlamı taşımaktadır. Sifiliz olarak ismi 1530 yılında İtalyan şair ve doktor Girolamo Fracastoro tarafından, İtalya‘da yaşanılan yıkımı anlatan latince şiirinin başlığı olarak kullanılmıştır.

Sifiliz hastalığına sebep olan treponema pallidum organizması ilk olarak 1905 yılında Alman zoolog Fritz Schaudinn ve dermatolog Erich Hoffmann tarafından tespit edilmiştir. Hastalığa etkili olan ilk ilaç olan “Salvarsan” 1910 yılında Alman bakteriyoloji bilgini Paul Ehrlich tarafından geliştirilmiş olup, penisilin denemeleri ve etkinliği 1943 yılında kanıtlanmasına kadar sürmüştür. Hastalığa etkili olan ilaçların geliştirilmesinden önce cıva ve tecrit yaygın bir şekilde kullanılmış, ancak hastalığın kendisinden daha kötü etkileri olmuştur.