Ağız – Diş ve Çene Cerrahisi

Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi; diş hekimliğinin baş-boyun sistemi içinde yer alan ağız, diş, çene ve yüz yapıları üzerinde travmatik, patolojik, doğumsal ya da enfeksiyona bağlı hastalık ve anomalilerin önlenme, tanı, tedavi ve rehabilitasyonunu sağlayan bilim dalıdır.

Ağız, diş, çene ve yüz yapıları; insan vücudunun solunum ve sindirim sisteminin başlangıç alanı ve flora içeriği nedeniyle diğer bir çok yapıyı doğrudan ya da dolaylı bir şekilde etkileyebilmektedir. Bir çok hastalığın birincil olarak ortaya çıktığı ve etkilerini gösterdiği bir alan olması nedeniyle birey, toplum sağlığı açısından fonksiyonel, estetik ve psikolojik olarak önem taşımaktadır. Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi bilimi, uzmanlık öğrencileri, eğiticileri, uzmanlık eğitimi veren kurum ve programları ile birlikte ilgili fakülteleri ilgilendirmektedir.

Müfredat Çalışmaları

Türkiye’de ilk kez 1933 yılında İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesinde “Çene Yüz Cerrahisi Kürsüsü” adı altında resmi olarak kurulmuştur. Bir uzmanlık alanı olan Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi, müfredat çalışmalarını diş hekimliğinde uzmanlık eğitimi konularında en üst düzeyde çalışmalar yapmak ve görüş oluşturmak için çalışmalarına başlamıştır. Temel uygulama alanları ile görev ve yetkiler çerçevesini belirlemek üzere “Tıpta Uzmanlık Kurulu Müfredat Oluşturma ve Standart Belirleme Sistemi – TUKMOS” oluşturulmuştur.

Temmuz 2008’den itibaren TUKMOS’un oluşturduğu komisyonlar 15 Ocak 2010 ile 23 Ağustos 2011 tarihleri arasında 1. Dönem çalışmalarını tamamlayarak, devam eden uzmanlık çalışmaları sonucunda Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık yasası 26 Nisan 2011 tarihli resmi gazetede yayınlanarak, Diş Hekimliğinde Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi Uzmanlığı hayata geçirilerek, çalışmalarını www.tuk.saglik.gov.tr adresinde öneri ve taslak niteliğinde yayınlanmıştır.

Uzmanlık Eğitimi Süreci

Türkiye’de Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi Uzmanlık Eğitiminin süresi 4 yıl olup bu sürenin 15 ayını rotasyonlar oluşturmaktadır. Uzmanlık eğitiminin süresinin asgari 5 yıl olması TUKMOS’un 2. Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi Komisyonu tarafından önerilmektedir. Rotasyonlar geçerli mevzuat çerçevesinde yürütülmekle beraber, 2. Komisyon tarafından rotasyonlarda yapılan değişiklik önerileri belirlenerek TUK’a sunulmuştur

Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi Amacı ve Hedefleri

Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi, oral ve maksillofasiyal cerrahi uzmanlık disiplininin tedavi protokolleri kapsamında girişimsel cerrahi teknikleri uygulayarak; lokal ve genel ameliyathaneleri ile hastaların ayaktan veya yatarak gözlem, muayene, teşhis, tedavi ve rehabilite edebilmelerini sağlayacak yetkinlikte uzmanların yetişmesini sağlamayı amaçlamaktadır.

Uzmanlık eğitimi, uluslararası standartlara uygun olarak; Türkiye’de alanında tüm gereksinimlerini karşılayacak yetkin uzmanlar yetiştirmek, uzmanlık eğitiminin ve eğitim veren kurumların standartlarını oluşturmayı hedeflemektedir.

Tarihçesi

Ağız, Diş ve Çene Cerrahi prosedürleri uygulanırken acıyı ortadan kaldırmak için kimyasal ajanların kullanımı ile ilgili anestezinin teorik çalışmalardan, pratik anlamda uygulanmaya geçilmesinde diş hekimlerinin önemli etkileri olmuştur.

ABD’li diş hekimi Horace Wells; Harvard Tıp Fakültesi‘nin Massachusetts Genel Hastanesi‘nin ünlü kubbeli cerrahi odasında bir diş çekimi sırasında azot oksit kullanımı altında çıkarmaya çalışırken, hastanın mırıldanması sonucu işlem başarısız kabul edilmesine rağmen, Amerikan Dişhekimleri Birliği ve Amerikan Tabipler Birliği tarafından anestezinin keşfiyle en yakından ilişkili kişi olarak gösterilmektedir. Harvard Tıp Fakültesi’nde mineraloji ve jeoloji alanlarında aktif olan kimya öğretmeni ve tıp doktoru Charles Thomas Jackson, Dr. Wells’e eter bileşiklerinin kullanımı konusunda danışmanlık yapmıştır. Georgia eyaletinde cerrah ve eczacı olan Crawford Williamson Long, ameliyat sırasında bazı hastalarında sülfürik eteri anestezik olarak kullanmasıyla tanınmıştır.

Amerikalı diş hekimi William Thomas Green Morton; Charles Thomas Jackson‘ın yardımıyla eter bileşikleriyle ile birlikte sülfürik eter kullanımını geliştirerek 1846 yılında eter kullanarak ağrısız ilk diş çekimini gerçekleştirmiştir. Morton, daha sonra Harvard Tıp Fakültesi, Massachusetts Genel Hastanesi‘nin o ünlü kubbeli cerrahi odasında tıp öğrenci grubunun önünde hastaya eter anestezisi vererek kıdemli bir cerrah olan Dr. John C. Warren’in bir hastanın boynundaki bir vasküler tümörü ağrısız bir şekilde çıkarmasını sağlayarak, tıp dünyasını anesteziyle tanıştıran tıp insanı olmuştur.

Anestezi’nin Keşfi İle Ağız Cerrahisinin Gelişimi 

Özellikle Anestezi‘nin keşfi ile birlikte ağız cerrahisinin babası olarak bilinen ABD’de profesör Simon P. Hullihen; bilimsel olarak tanınan ilk ağız cerrahı olarak kabul edilmesinin yanında cerrahi uzmanlık alanı olarak ağız ve çene cerrahisi bilim dalının kurulmasına katkıda bulunmuştur. Bir çok modern çene – yüz cerrahisi tekniğinin geliştirilmesine yardımcı olması, yarık dudak ve damak tedavisi, çene deformiteleri ve kırık çenelerin onarımını içeren öncü çalışmalarının yanı sıra; ağız ve çene cerrahine bir çok alet tasarlamıştır. 1849 yılında çene cerrahisi üzerine yayınlanan dünyanın ilk bilimsel makalesini American Journal of Dental Science‘da “Çene Altı Uzaması, Yüz ve Boyunda Bozulma Vakası, Yanık Nedeniyle Başarıyla Tedavi Edildi” başlıklı bir makale yayınlamıştır.

ABD’den profesör James Edmund Garretson, 1869 yılında yayınlanan ağız, çene ve ilişkili parçaların hastalıkları ve cerrahisi üzerine bir tez çalışmasıyla; ABD’de ağız ve çene cerrahisinin bir uzmanlık alanı olarak kurulması nedeniyle bazı çevreler Prof. Garretson’ı da ağız cerrahisinin babası olarak görmektedir.

İngiliz – Amerikalı ağız ve plastik cerrahı Robert H. Ivy, 1919 yılında Pensilvanya Anne ve Çocuk Sağlığı Merkezinde; yarık damakları tedavi etmek için multidisipliner ekibin geliştirilmesinin yanı sıra diş hekimliği öğrencileri için uygulamalı anatomi ve ağız cerrahisi adlı bir ders kitabı yazarak ağız cerrahisinin gelişmesinde önemli etkisi olmuştur.

Türkiye Ermenisi Ağız ve Plastik Cerrahi Profesörü

Türkiye Ermenisi – Amerikalı ağız ve plastik cerrahisi profesörü Varaztad H. Kazanjian; I. Dünya Savaşı sırasında mermi ve el bombası ile zarar gören çene, burun, yüz ve kafatası yaralanmaları tedavisi ve sonrasında; ABD’deki savaş gazileri için geliştirdiği yüz ameliyatlarının yanı sıra modern plastik cerrahisinin kuruluşundaki katkıları ile Amerikan tıp literatüründe “plastik cerrahinin mucize adamı” olarak bilinmektedir.

Amerikalı bir ağız cerrahı Truman William Brophy; diş hekimliği mesleği için eğitimsel yolun belirlenmesinde etkili olmuş ve ağız cerrahisi çalışmaları için ileri temel bilimlerin yanı sıra; yarık damak ameliyatlarında kullanılan doku forsepsleri geliştirerek, 1913 yılında Ağız Cerrahisi üzerine bir ders kitabı yazmıştır.

ABD’de ağız cerrahı Matthew Henry Cryer, ilk önce hastane tabanlı diş hekimliği hizmetini kurmuştur. Dr. Cryer, 1901 yılında Philadelphia General Hospital’da kemiği kesmek için elektrikle çalışan cerrahi motor ve kraniyal cerrahi için spiral osteotom ve koruyucu gibi bir çok ağız cerrahisi aleti geliştirmiştir.

Modern Ağız Cerrahisi

20. yüzyılın başında itibaren ağız cerrahisine katkı sağlayan diğer bir çok öncü gibi modernleşme yolunda dikkate değer çalışmalar yürütülmüştür.

ABD’li ağız cerrahı Theodor Blum; ağız cerrahisinin birçok yönüyle ilgilenmiş ve 100’ün üzerinde makale yayınlaması, New York Oral Patoloji Enstitüsü‘ndeki çalışmaları ile beraber; 1924 yılında bazı saatçilerin kadranları boyamak için dillerini kullandığı, kadran aydınlatması için radyumun kullanıldığı ve radyasyona maruz kalması sonucu kemiğin emilmesiyle ortaya çıkan alt-üst çene kemikleri nekrozu, diş etlerinin sürekli kanaması ve bir süre sonra kemik tümörlerine bağlı ciddi bozulmalara yol açan bir meslek hastalığını tanımlayarak ağız cerrahisine önemli katkıları olmuştur.

Aynı zamanda İsviçreli – Amerikalı ağız, çene-yüz cerrahisi savunucusu ve patolojisinin babası, ağız tıbbının büyük hocası olarak tanınan Kurt Hermann Thoma; uzmanlığın yaratılmasına önemli katkılarının yanında ağız cerrahisine ayrı bir önem kazandırmıştır. Ayrıca Dr. Thoma, 300’e yakın makalenin yanı sıra; Oral Anestezi, Oral Apseler, Oral Roentgenology, Dişler – Diyet ve Sağlık, Çenelerin Klinik Patolojisi, Oral Diagnosis, Oral Patoloji ve Ağız Cerrahisi adında 8 ders kitabı ile uzmanlık alanına olan katkısının büyüklüğü, metinlerinin periyodik revizyonlarla, başarılarını geniş bir yelpazesi ile açıklamıştır.