Topkapı Sarayı Şifahane ve Eczanesi

Topkapı Sarayı Şifahane ve Eczanesi; Topkapı Sarayının harem dairesi ve enderunun dışında kalan bölüm olan birun teşkilatına mensup 60 civarı sürekli olarak değişen hekim, göz hekimi (kehhal) ve cerrahların başı olan Hekimbaşı’nın da bulunduğu ve Hekimbaşı Odası veya Baş Lala Kulesi adıyla anılan şifahanedir.

Topkapı Sarayı içinde hekimbaşı odasından başka iki eczane ile birlikte biri harem içinde olmak üzere beş tane şifahane bulunmaktadır.

Şifahane ve Eczane

Hekimbaşı Odası; Fatih Sultan Mehmet döneminde Topkapı Sarayını çeviren surların üzerine yapılmış olup; Sultan Abdülmecid döneminde yapılan değişikliklerle günümüzdeki görünümünü alan iki katlı yapıdır. Dört cephesinin alt katının etrafında birer geniş pencere ve ön cephesinde demirden bir kapı bulunmakta olup; ikinci katında üç tarafında altı adet küçük pencere, tek bir tarafında dört pencere bulunmaktadır. Odanın içine girildiğinde sağ tarafta bulunan kapıdan on dört basamaklı bir merdivenle yapının üst katına çıkılmaktadır. Yapıya genel olarak Hekimbaşı Odası denilmesi; padişaha ve ailesine sağlık hizmeti veren hekimbaşının burada görev yapmasından kaynaklanmaktadır. Hekimbaşının saray kadrosunda baş lalaya bağlı olması nedeniyle yapıya Baş Lala Kulesi de denmektedir. Hekimbaşı, padişahın kullanacağı ilaçları kendi kontrolünde eczacıya yaptırarak, özel hokka, şişe ve kase gibi kaplara koydurarak, mühürleyip padişaha takdim etmek üzere karşısına çıkarlardı.

Topkapı Sarayı’nda padişahtan sonra gelen, harem ve enderun mensuplarının tedavileri de hekimbaşının kontrolündeki sağlık teşkilatı içinde yer alan hekim, göz hekimi ve cerrahlar tarafından yapılmıştır. Tedavilerde kullanılacak ilaçlar ve terkipler hekimbaşı kontrolündeki görevlilerle ve hem kilere hem padişaha hizmet etmekle görevlendirilmiş bir bölüm olan Kilerli Koğuşu iç oğlanları tarafından hazırlanmıştır. Hekimbaşı’nın hazırlattığı bu özel karışımlar genellikle özel hokka, kase ve şişelere koyularak saklanmıştır.

Topkapı Sarayı Şifahane ve Eczanesi; Sultan Abdülmecid döneminde görev yapan Abdülhak Molla son Hekimbaşı olarak görev yapmıştır. Padişahlar Topkapı Sarayı’nda yaşamayı bıraktıktan sonra Hekimbaşı odası önce meşkhane ardından silah tamirhanesi olarak kullanılmıştır. 1982 yılında onarılan yapının alt katı, ilaçların yapımında kullanılan malzemelerin sergilendiği, üst katı tıp ile ilgili malzemelerin bir araya getirildiği mekan olarak düzenlenmiştir.