Sedimantasyon

Sedimantasyon; çökme ve tortulaşma anlamına gelen, enfeksiyon ya da iltihaplanma varlığının anlaşılması için laboratuvar ortamında yapılan bir hematoloji kan testidir.

Kanın şekilli elemanlarının % 99, toplam kan miktarının % 45’ini oluşturan parlak kırmızı renge sahip Kırmızı Kan Hücresi – Alyuvar – Eritrosit – RBC; solunum sistemi tarafından vücut içine alınan havayı tüm doku ve organlara taşıyarak oksijen sağlamaktadır. Eritrosit sedimantasyon öncesi; eritrosit sayısı, çapı, şekli ve sedimantasyona dirençli fibrinojen gibi plazma viskozitesi etkileyici faktörler ile eritrosit duvarlarının negatif yükü arasında birbirlerini iterek denge oluşturmaktadır.

İltihaplanma mevcut olduğunda, kandaki yüksek fibrinojen oranı, eritrositlerin birbirine yapışması ile beraber fibrinojen başta olmak üzere akut faz proteinleri, eritrositlerin üzerindeki sialik asit kalıntılarını nötralize ederek negatif yükü değiştirirler ve eritrositlerin birbirini çeker duruma gelmelerini sağlayarak çökme hızını arttırmaktadır.

Eritrositler, artan yoğunlukları nedeniyle hızlıca yerleşen rouleaux adı verilen yığınların oluşumu; birçok paraproteinin yüksek miktarlarda salgılandığı bazı lenfoproliferatif bozukluklarla bağlantılı olarak da ortaya çıkabilmektedir. Bu durum insanlarda anormal olsa da; rouleaux oluşumu at, kedi ve domuzlarda normal bir fizyolojik bulgu olarak görülebilmektedir.

Sedimantasyon Yüksekliği

Hastalarda sedimantasyon yüksekliği yapan nedenler değerlendirildiğinde sıklıkla; iltihaplanma, anemi, böbrek hastalıkları, enfeksiyonlar ve gebeliğin yanı sıra lenfoma ve multipl miyelom gibi kanser, romatoid artrit ve lupus – SLE gibi otoimmün bozukluklarda eritrosit sedimantasyon oranı artmaktadır. Sedimantasyon yüksekliği tedavisi, hekimin muayenesinin ardından laboratuvar testleri ile radyolojik görüntülemeler gibi kapsamlı testlerle birlikte sedimantasyon değerinin yüksek olmasının altında yatan hastalık teşhis edilerek hastalığın türüne bağlı olarak tedavi düzenlendikten sonra sedimantasyon normal değeri sağlanmaktadır.

Sedimantasyon Düşüklüğü

Hastalarda sedimantasyon düşüklüğü yapan nedenler değerlendirildiğinde sıklıkla; hiperviskozite, lösemi, orak hücre anemisi, polisitemi, konjestif kalp yetmezliği ve karaciğer veya böbrek hastalığına bağlı düşük plazma proteininde eritrosit sedimantasyon oranı azalmaktadır. Sedimantasyon düşüklüğü tedavisi, altta yatan odak rahatsızlığın tedavi edilmesiyle birlikte düzenli beslenme, uyku ve fiziksel aktivite ve bağışıklık sisteminin güçlendirilmesinin ardından var olan hastalıkların daha hızlı iyileşmesini sağlamaktadır.

İmmünoglobulin artışlar genellikle eritrosit sedimentasyon hızını artırsa da; çok yüksek seviyeler plazmanın hiperviskozitesi nedeniyle tekrar düşürebilmektedir. Bu durum özellikle IgM sınıfı paraproteinler ile daha az ölçüde IgA sınıfında olası olarak görülmektedir. Bazal ESR kadınlarda biraz daha yüksektir.

Yaygın bir hematoloji testi olmasının yanı sıra spesifik olmayan enfeksiyon ya da iltihaplanma ölçüsü olarak da kullanılan sedimantasyon testini gerçekleştirmek için; antikoagüle kan geleneksel olarak Westergren yönteminde alınan 1,6 ml kan, 0,4 ml %3,8’lik sodyum sitrat solüsyonu ile karıştırılarak 2,5 mm çapındaki ve üzeri 0’dan 200 mm’ye kadar derecelendirilmiş 30 cm uzunluğundaki Westergren tüpü olarak bilinen dik bir tüpe çekilerek, kırmızı kan hücrelerinin düştüğü mesafe ölçülür ve ardından oda sıcaklığında dik olacak şekilde bir saat boyunca bekletilmektedir. Kan alındıktan sonra en geç 4 – 6 saat içinde çalışılması tavsiye edilmektedir. Çökelme sonrası plazma ile şekilli elemanların sınırındaki elde edilen değer, milimetre olarak sonucu yansıtmaktadır.

Günümüzde gelişen teknoloji ile birlikte daha hızlı ve güvenilir sonuç veren Otomatik Sedimantasyon ESR Cihazları kullanılmaktadır. Siyah kapaklı hazır tüplerin birbirinden bağımsız bir şekilde cihazın düzeneğine yerleştirilerek değerlendirilebilen bu test; çökme hızı kızılötesi bariyer sensör tarafından her üç dakikada bir ölçülmekte ve elde edilen değerler kaydedilerek ölçüm denklemi oluşturulmaktadır.

Eritrosit Sedimantasyon Oranı – ESR

Referans sedimantasyon değerleri yaş ve cinsiyete göre değişebilmekte olup, referans değer aşağıdaki gibidir.

• Yenidoğan: 0 ile 2 mm/s
• Çocuklar: 0 ile 10 mm/s
• Gebeler: 4 ile 57 mm/s
• 50 yaş altı Kadınlar: 0 ile 20 mm/s
• 50 yaş üstü Kadınlar: 0 ile 30 mm/s
• 50 yaş altı Erkekler: 0 ile15 mm/s
• 50 yaş üstü Erkekler: 0 ile 20 mm/s