Hipokratist Sağlık Ansiklopedisi
Sabuncuoğlu Şerefeddin 1386 yılında Amasya’da doğmuştur. Osmanlı Devletinin yedinci Padişahı Fatih Sultan Mehmet döneminde yaşamış; tıp alanında önemli eserler bırakmış, Osmanlı döneminin en ünlü hekim ve cerrahlarından biridir. İlk Osmanlı Türkçesi cerrahi eserin sahibidir.
Sabuncuoğlu Şerefeddin‘in dedesi Hacı İlyas Çelebi ve babası Ali Çelebi de hekimbaşılık yapmıştır. Amasya‘daki Bimarhane‘de Burhaneddin Ahmed’ten tıp eğitimi aldıktan sonra 17 yaşında hekimlik yapmaya başlamıştır. 14 yıl boyunca da Bimarhane‘de çalışmalarını sürdürmüş ve bir süre Kastamonu’da bulunmuştur. Yaptığı çalışmalar sonucunda zamanla adı bütün Anadolu’da duyulmuştur. Şu anda adına Amasya Üniversitesi Sabuncuoğlu Şerefeddin Eğitim ve Araştırma Hastanesi bulunuyor.
Eserlerinde dönemin yaygın bilim dili yerine Türkçeyi tercih etmiş ve sadece tıp alanında eserler vermiş olan Sabuncuoğlu Şerefeddin‘in tıp ve cerrahi ile ilgili biri tercüme ağırlıklı diğer üçü telif olmak üzere dört eserinin varlığı bilinmektedir. Akrabadin Tercümesi II.Beyazıt‘ın valiliği döneminde hekimbaşı ve diğer hekimlerin talebi üzerine Şerafeddin Zeyneddin bin İsmail-ül Cürcani‘nin “Zahire-i Harzemşahi” adlı eserindeki Akrabadin bölümünün çevirisidir. Sabuncuoğlu tercümeye iki bölüm eklemiştir. Sabuncuoğlu’nun önerdiği Türkçe tıp terimleri tercümeye ayrı bir önem katmaktadır.
Tanınmış olan ikinci eseri Cerrahiyet-i al Haniye kitabını yazdığında İstanbul’a giderek kitabını Fatih Sultan Mehmed’e sunmuştur; eserin bilinen üç kopyasından ikisi İstanbul Fatih Millet Kütüphanesinde diğeri de Paris Bibliotheque National‘de bulunmaktadır. Eserde 138 resim ve 168 cerrahi alet resimleri bulunmaktadır.
Mücerrebname ve Vefatı
Sabuncuoğlu‘nun bir diğer önemli eseri Cerrahname‘dir. 1468 yılında son eseri olan Mücerrebname adlı kitabı Sabuncuoğlu‘nun hayvanlar ve kendi üzerinde denediği ilaçlardan oluşan özgün bir eserdir. Bu tarihten sonra vefat etmiş olduğu tahmin ediliyor. Amasya‘lı Türk hekim ve cerrahlarından biri olan Sabuncuoğlu Şerefeddin; Osmanlı Türkçesi ile yazdığı Mücerrebname adlı kitabında salgın hastalık günlerinde ne yapılması gerektiğini, günümüzde Yeni Koronavirüs – Corona virüsü – Covid-19 yaşanılan izolasyon veya karantina koşullarını anlatmıştır.
- Ellerini güzelce yıka – -Ellerini onat yu
- Kalabalığa girme – Galebeliğe girme
- Uzaktan selamlaş – Selamı uzakça vir
- İyi ye, iyi iç – Eyi yi vü eyi iç
- Hasta isen yat – Haste isen yativir
- Dışarı çıkma – Taşra çıkma
- Dışarıda yüzünü kapa – Taşrada yüzün ört
- Allahın izniyle, bir şey dokunmaz – Bi iznillah nesne dokunmaz
Sabuncuğlu’nun adına ilk defa cerrah İbrahim Abdullah tarafından 1505 yılında Alaim-i Cerrahin adlı eserinde Mücerrebname’den aldığı kadın hastalıklarında kullanılan süporzituvar adlı bir fitilin formülünü açıklamaktadır. Osmanlı bilim dünyasında yeterince tanınmayan Sabuncuoğlu; Osmanlı döneminin son yıllarında, 1920 yılında Doktor Hakkı Uzel tarafından yayınlanan bir makalede tanıtılarak eserleri günümüz diline Prof. Dr. İlter Uzel tarafından aktarılmıştır.
