Ameliyathane İşleyiş Prosedürü; hastanelerin ameliyathane bölümlerinnde gerçekleştirilecek ameliyatların planlanması ile birlikte; işleyişi, giriş çıkış kuralları, hasta çalışan güvenliği ile ilgili uygulamalar, uygun ameliyat şartlarının sağlanması, ilgili personele bildirilmesi ve gerçekleştirilmesi, temizlik ve dezenfeksiyon kurallarına ilişkin uygulamalar, malzeme ve ilaç yönetimi ile ilgili uygulamalara ait yöntem ve metotların belirlenmesine ilişkin bilgilerin tümü ameliyathane işleyiş prosedürü içerisinde yer almaktadır.
Ameliyathane Sorumluları
- Başhekim ve Başhekim Yardımcısı
- Hastane Müdürü
- Başhemşire
- Ameliyathane Sorumlu Hekimi
- İlgili Uzman Hekimler
- Ameliyathane Sorumlu Hemşiresi
- Satın Alma Sorumlusu
- Anestezi Uzmanı ve Anestezi Teknikerleri
- Ameliyathane Tıbbi Sekreteri
- Ameliyathane Çalışanları
Ameliyathane Talimatları
Ameliyathane hasta ve personel girişi bayan-erkek ayrı giriş yapılıp ayakkabılar çıkarılarak steril olmayan alanlar için sabo terlikler giyilir.
Steril alan, yarı steril alan ve steril olmayan alanlar ayrılmış ve uyarıcı levhalar alanın durumuna göre kırmızı-sarı-yeşil olarak belirlenmelidir. Bu alanlara ait kurallar “Steril, Yarı Steril ve Steril Olmayan Alanlar Kullanım Kuralları Talimatı“‘nda yer aldığı gibi düzenlenmelidir.
Ameliyathane girişleri kıyafetlerin değiştirildiği bölüm olan soyunma odalarından yapılmalıdır. Ameliyathaneye ait alt-üst takımlar sadece ameliyathanede kullanılmak üzere günlük kullanım için, temiz olarak giyilmelidir. Yarı steril alana geçilirken saçların tümü bone içinde kalacak şekilde toplanarak maske ile birlikte steril alanda kullanılmak üzere ameliyathanede kalınan süre içinde ameliyat aralarında bone ve maske değiştirilmelidir. Yarı-steril alana geçilirken sabo terlik giyilir. Yardımcı elemanlar steril giyinmese de mutlaka ağzı ve burnu kapalı olacak şekilde maske takmalıdır.
Ameliyathane takımları üzerine ameliyathaneye ait uzun kollu ceketler giyilmemelidir. Boks önlükleri sadece ameliyat esnasında steril giyinen personelce kullanılmaktadır. Ameliyathane kıyafetleri günlük kullanım için çamaşırhanede yıkanır; kan, sekresyon ya da solüsyonla kirlenmeleri halinde mutlaka değiştirilmelidir. Ameliyathane dışında kesinlikle ameliyathane giysi ve terlikleri ile dolaşılmamalıdır. Ameliyathane içinde el ve kollarda takı bulundurulmamalıdır. Oje ve takma tırnak kullanılmamalıdır. Hasta giriş – çıkış kapısından ameliyathane personeli kesinlikle kullanmamalıdır.
Ameliyathane tüm bölümleri; yüzeyler pürüzsüz, kolay temizlenebilir, gözeneksiz, yuvarlak köşeli, dezenfekte edilebilir nitelikte ve derzsiz malzemelerden yapılmış olması gerekmektedir.
Ameliyathane Giriş ve Çıkışlar
- Ameliyathane kirli odası ile yıkama odası steril olmayan alanlardır.
- Ameliyathane giriş koridoru, personel dinlenme odası ile paketleme odası yarı steril alanlardır.
- Cerrahi işlemlerin yapıldığı ameliyathane salonları steril alanlardır. Bu alanlarda özel steril ameliyathane kıyafetleri giyilmesi zorunludur.
Havalandırma sistemi, sterilizasyon şartlarını sağlayacak şekilde hepafiltre ile sağlanmalıdır.
- “Tesis Güvenliği Prosedürü” ve “İklimlendirme ve Havalandırma Sistemi Bakım Talimatı” na göre kontrol edilir ve kontroller “Klima Santrali Periyodik Bakım Kontrol Formu” ile kayıt altına alınmalıdır.
- Havalandırma sistemlerinde basma hava debisi minimum 2400 m3/h, taze hava debisi 1200 m3/h olacak şekilde düzenlenmelidir.
- Hepafiltre ölçümleri 6 ayda bir defa ilgili firmalara yaptırılarak “Klima Santrali Periyodik Bakım Kontrol Formu” nda belirtilerek ve sonuç forma eklenmelidir.
Medikal gaz sistemleri;
- “Tesis Güvenliği Prosedürü” ve “Medikal Gaz Sistemleri Bakım ve Kontrol Talimatı” na uygun olarak kontrol edilerek ve kontrollerini “Medikal Gaz Sistemleri Periyodik Bakım ve Kontrol Formu” ile kayıt altına alınmalıdır.
- Anestezi cihazları üzerinde bulunan göstergeler oda sorumlusu anestezi teknisyenleri tarafından günlük olarak kontrol edilmelidir ve “Ameliyathane Medikal Gaz Sistemi Takip Formu” ile kayıt altına alınmalıdır.
Elektrik kesintilerine karşı ameliyathanelerde bulunan tüm cihazların bağlandığı prizler kesintisiz güç kaynağı ile beslenmelidir.
- “Tesis Güvenliği Prosedürü” ne uygun olarak hareket edilmesi gerekmektedir ve elektrik sisteminde meydana gelebilecek arızaların, sorumluları tarafından “Arıza Bildirim Formu” ile ameliyathane teknik servisine başvuru yapılarak teknik servis tarafından giderilmelidir.
- Jeneratörler 4 – 8 saniye içinde devreye girmeli ve elektrik kesintisi olması durumunda elektrik ihtiyacı bu şekilde giderilmelidir.
Ameliyathane Çalışanları
- Anestezi Uzmanları
- Anestezi Teknisyenleri
- Ameliyathane Hemşireleri
- Ameliyathane Personelleri
Ameliyathanenin yönetimi ile ilgili anestezi uzmanları görevli olup, mesul müdürlüğe karşı sorumludur. Anestezi uzmanları, anestezi bölümünde çalışan personelin hizmetle ilgili amiri olup, onların düzenli ve verimli çalışmalarını sağlayarak ve denetimlerini sağlamaktadır. Ameliyathane sorumlu hemşiresi, ameliyathane hemşirelerinden sorumludur, ameliyathanede hemşirelik hizmetlerinin düzenli olarak yürütülmesini sağlayarak, denetimini sağlamaktadır.
Hasta Girişi
- Ameliyathaneye hasta girişinin yapılabilmesi; idari ve protokol işlemlerinin yapılmış olması gerekmektedir. Dosya açılmış olması ve ameliyat onayı alınmış hastalar ameliyathaneye kabul edilmektedir.
- Tüm hazırlıkları tamamlanan hasta ameliyathaneye istenmektedir.
- Hasta ameliyathaneye sedye ile uygun pozisyonda transfer edilmelidir.
- Hasta ile hazırlıklar onaylanıp hasta transfer sedyesinden içeri alınmaktadır.
- Hastayı post-op bakım hemşiresi ile anestezi teknisyeni teslim almaktadır.
- Ameliyathane salonu hazır ise; teslim alınan hasta doğrudan ameliyat masasına götürülür. Hazır değilse post-op‘da hazırlanana kadar hasta bekletilir.
Ameliyathane Personeli Çalışma Esasları
- Anestezi uzmanları çalışma programlarını ve nöbet listesini aylık olarak hazırlayıp başhekim tarafından onaylatırılır, birer örneği anestezi uzman odalarında, bir örneği de danışmalarda bulunmalıdır.
- Anestezi teknisyenlerinin çalışma programları ve nöbet listeleri sorumlu anestezi uzmanları tarafından aylık olarak hazırlanarak, mesul müdür tarafından onaylanarak, anestezi uzmanı odası ile danışmada bulunmalıdır.
- Ameliyathane hemşirelerinin çalışma programını ve nöbet listesini ameliyathane sorumlu hemşiresi tarafından hazırlanarak, başhemşire tarafından onaylanıp, ameliyathane girişi ile danışmada bulunmalıdır.
- Ameliyathane personelleri çalışma programları ve nöbet listeleri aylık olarak ameliyathane sorumlu hemşiresi tarafından hazırlanarak, başhemşire tarafından onaylanıp,ameliyathane girişi ile danışmada bulunmalıdır.
- Mesai saatleri dışı ve acil durumlarda, listelerde o gün icapçı görünen anestezi uzmanı, anestezi teknisyeni, ameliyathane hemşiresi ve personeli görevlidir.
Ameliyathane İşleyiş Prosedürü Çalışma Saatleri
Ameliyathane hizmetleri randevulu hastalar için; Pazartesi, Salı, Çarşamba, Perşembe, Cuma 08:00 – 18:00 arası, Cumartesi günleri 08:00 – 16:00 arasında, acil hastalar için ise 7 gün 24 saat kesintisiz olarak hizmet vermelidir.
Ameliyat Kararı ve Listesi
- Poliklinik muayenesi sonrasında, gerekli tetkik ve inceleme tamamlanıp tanı konulduktan sonra ilgili operatör doktor tarafından değerlendirilir.
- Operasyon kararı ilgili operatör doktor tarafından verilir.
- Ameliyat kararı verilen hastanın ameliyat öncesi hazırlık ve muayene safhaları değerlendirilir.
- Tetkik sonuçları operatör doktor tarafından değerlendirildikten sonra anestezi uzmanından cerrahi operasyon ile randevusu değerlendirilir.
- Aynı gün taburcu olacak hastaların randevuları da anestezi uzmanı tarafından verilmektedir.
- Ameliyat sıralaması, ameliyat günü programlanarak, ameliyat ekibi tarafından sırasıyla aciliyet, yaş faktörü ve tahmin edilen ameliyat süresi kriterleri gözetilerek yapılmaktadır.
- Programlı ameliyatlar dışındaki acil vakalar, ameliyathane sorumlusu veya nöbetçi anestezi uzmanı tarafından ameliyat listesine ilave edilmektedir.
Ameliyat Öncesi İşlemler
- Hastaların aksi bir tıbbi endikasyonu bulunmuyorsa, operasyondan bir iş günü önce, hastanın sistemik muayenesi yapılarak, tetkik sonuçları değerlendirilmelidir.
- Anestezi uzmanı değerlendirmesini “Anestezi Güvenlik Kontrol Listesi” ile kayıt altına almalıdır.
- Operasyon doktoru tarafından durumu operasyona uygun bulunan hasta ve yakınlarına yapılacak ameliyat hakkında geniş bilgi verilip, beraber değerlendirerek karar verilmelidir.
- Gerekli “Hasta Onam Formu” hasta ve yakınlarına imzalanmak üzere verilmelidir.
- Hasta ve yakınları ameliyat sabahı hasta kabule çağrılır ve yatış işlemleri yaptırılmalıdır.
- Hasta “Yataklı Servis Hasta Kabul Talimatı”, “Pre-Op ve Post-Op Hemşirelik Bakım Talimatı” ve “Ameliyat Öncesi Hazırlık ve Ameliyat Sonrası Takip Formu”, “Güvenli Cerrahi Kontrol Listesi” ne uygun olarak ameliyata hazırlanmalıdır.
Ameliyathane Hemşirelerinin Hazırlıkları
- Malzeme rafları “Ameliyat Arası Temizlik Kontrol Formu” ile kontrolleri yapılır ve eksik malzemeler tamamlanmalıdır. Yeni tarihli malzeme ve bohçalar hazır hale getirilmelidir.
- Ameliyatın niteliğine göre setler ve ekstra malzemeler hazır bulunması sağlanır.
- Ameliyat lambası, aspiratörü, koteri ve fotoselli musluklar gibi elektrikli malzemeler kontrol edilip çalışır duruma gelmesi sağlanır.
- Ameliyathane personellerinin ameliyat odasında yaptığı temizlik ve düzen kontrol edilir.
Ameliyathane Personellerinin Hazırlıkları
- Ameliyat odasında bulunan tüm elektrikli ve mekanik aletlerin (koter, aspiratör, ameliyat masası, alet masası, meyo masası v.b) çalışır halde olduğu kontrol edilerek tozu alınmalıdır.
- Çöp kovaları ile kirli çamaşır arabaları temiz olmalıdır.
- Koter ve aspiratör ameliyat masasına yakın bir yerde konumlandırılmalıdır.
- Antiseptik Solüsyon seviyeleri kontrol edilrek, yıkanma lavabosu temiz halde olmalıdır.
- Yeterli sayıda olması gereken fırçaların kutusu sterilizasyon tarihine uygun olarak kontrol edilmelidir.
- Ameliyat odası temiz ve düzenli olarak vaka almaya hazır hale getirilmelidir.
- Ameliyat odaları zemini dezenfektan solüsyon ile silinmelidir.
- Her günün sabahı ameliyathane kapıları ve düğmeleri dezenfektan solüsyon ile silinmelidir.
- Serum askıları hazırda bulundurulmalıdır.
Ameliyat Masası Hazırlanması
- Hasta ameliyathaneye giriş yaptığında, hemşire cerrahi el yıkama tekniğini uygulayarak steril olarak giyinerek, masa hazırlığına başlamalıdır.
- Steril kompres bohçası açılır ve hazırlanış sırasına uygun olarak mayo masası kılıfını geçirdikten sonra bir kat daha örtü örtülmelidir.
- Alet masasına çift kat dikili büyük örtü ile örtülmelidir.
- Konteynır açılır ve set sepeti alınarak, alet masasının sol üst köşesine koyulmalıdır.
- Set sayımını yapılır.
- Cerrahi aletler dizilmek üzere mayo masasına gaz kompresten rulo oluşturularak, masanın sol yanına yerleştirilmelidir.
- Set sepetinden kullanılacak aletleri alınır. Mayo masasına öncelikli olarak bistüri, penset makas, küçük ekartörler, hemostatik pensler ve diğer klempler konulmalıdır.
- Alet masasında sırasıyla; sol üst köşede konteynır sepeti, büyük ekartörler, boyama tası, böbrek küvet, sayılı spanç ve gaz kompresler konulmalıdır. Alt sol kısım; portegü, iğne kutusu, monte tamponlar, koter ve aspiratör uçları yer almalıdır.
- Cerrahi operasyonun özelliğine uygun olarak farklı setlerin kullanılması halinde hemşire masa yerleşiminde, ek setlere göre değişiklik yapabilmektedir.
Steril Giyinme Kuralları
Ameliyathane Girişi
- Soyunma odası girişi “El Hijyeni ve Eldiven Kullanım Talimatı”na uygun olarak yıkanmalıdır. Girişte temiz terlik alınır, galoşlu ayakkabı veya steril olmayan alanlarda giyilen terlikler dolaba bırakılmalıdır.
- Tuvalet girişlerinde galoşlu ayakkabı veya steril olmayan alanlarda giyilen terlikler kullanılmalıdır.
- Ameliyathaneye giriş yapan her görevli mutlaka ameliyathane giyme zorunluluğu vardır.
- Ameliyathane giysileri her gün çamaşırhanede yıkanarak, personel sayısı ve sirkülasyon göre değişik bedenleri ile yeterli sayılarda ameliyathane girişindeki raflarda bulunmalıdır.
- Ameliyathane kullanılan her giysi ve önlük ameliyathane dışında kesinlikle giyilmemelidir.
- Ameliyathane giysilerinin gömleği, steril alana yaklaşıldığında temas olasılığı bulunduğu için pantolon içine yerleştirilmelidir.
- Bone veya kepler, saçlar ve favoriler kapanacak şekilde giyilmelidir.
- Ameliyathane odalarına cerrahi operasyon olmasa dahi, giriş yaparken; ağzı ve burnu tamamen kapatacak şekilde maske bağlanmalıdır.
Steril Giyinme
- Sterilizasyon kurallarına uygun olarak gömlek paketi, hemşire veya ameliyathane personelleri tarafından açılmalıdır.
- Gömlek paketi üzerinde bulunan havlu ameliyat hemşiresi tarafından alınmalıdır.
- Ameliyat hemşiresi, parmak uçlarından paşlayarak, havlunun bir ucu ile sağ, kuru olan diğer ucu ile sol elini dirseklere ulaşacak kadar kurulamalıdır.
- Masada katlı bulunan gömlek boyun kısmını ve her iki elin parmak uçları ile tutularak alınmalıdır.
- Baş hizasına kadar kaldırılan boks gömleği katları açılarak, iç tarafı yüze bakacak şekilde çevrilmelidir.
- Giyilen gömlek hemşire veya ameliyathane personelleri tarafından, gömleğin iç tarafında ve omuzdaki bağ, sterilite kurallarına uygun olarak bağlanmalıdır.
- Gömlek giyilirken eller gömleğin kollarından çıkartılmaz, eldiven paketi hemşire veya ameliyathane personelleri tarafından açılarak; hemşire eldiven paketini alır ve eldivenin sol tekinin iç yüzünü sol el ayasına gelecek şekilde yerleştirerek, sağ eli ile eldivenin bilek kısmından tutarak ters çevirir. Eldivenin diğer tekini giymek içinde aynı teknik uygulanmalıdır. Eldivenler bilek hizasından çekilerek gömlek kolunun üzerine iyice oturtulmalıdır.
- Steril kalmasını sağlamak için gömleğin arka kısmının sağ tarafında 2. bir bağ bulunmaktadır. Ameliyat hemşiresi, yan bağlarını çözerek, gömleğin arka ucundaki bağın ucunu steril alandaki gömlek bohçasının arasına sıkıştırarak kendi ekseni etrafında 360 derece dönerek, gömlek bağlarını yan tarafta da bağlamalıdır.
Ameliyat Hemşiresinin Steril Gömlek Giydirmesi
- Ameliyat Hemşiresi gömleğin katlarını parmak uçları ile açtıktan sonra gömleğin iç tarafı gömleği giyecek olan kişiye doğru çevrilmelidir.
- Ameliyat Hemşiresi gömleği giydirdikten sonra kol uçları yerleştirilir; hemşire veya ameliyathane personellerinin yardımı ile gömleğin iç tarafındaki bağlar bağlanarak, eldiven giydirilmelidir.
- Ameliyat Hemşiresi giydirdiği gömleğin yan tarafındaki bağı çözerek; gömleğin arka ucundaki bağın ucunu tutup diğer ucunu ise gömleği giydirdiği kişiye verir. Gömleği giyen kişi kendi ekseni etrafında sağa doğru 360 derece ile dönüş yaparak bağlarını yan tarafta bağlamalıdır.
Ameliyat Hemşiresinin Eldiven Giydirmesi
- Ameliyat Hemşiresi tarafından eldivenin iç kısımlarına dokunmadan, eldivenin kıvrık kısmının dışından tutularak gerilerek giydirilmelidir.
- Öncelikli olarak sağ daha sonra da sol eldiven giydirilmelidir.
- Eldivenin başparmağı ile eldiveni giyecek olan cerrahın; başparmağına denk gelecek şekilde, eldivenin avuç içi giyen cerraha dönük olacak şekilde tutulmalıdır.
- Ameliyat Hemşiresi tarafından eldivenin iç kısmına dokunmadan, dışa doğru katlı olan kısmına parmaklar geçirilerek, yana doğru çekiştirilerek ve giyen kişinin parmakları yerleşince kadar yukarı doğru çekilmelidir ve eldivenin bilek kısmı, gömleğin kolu üzerine oturmasına dikkat edilmelidir.
- Eldivenlerde yırtık veya delik olup olmadığını tespit etmek ve eldivenlerin üzerinde bulunan pudrayı temizlemek amacı ile İzotonik Solüsyon ile eller temizlenmelidir. Delik veya yırtık olması halinde eldivenler değiştirilmelidir.
Ameliyat
- Ameliyatın gerçekleşeceği oda ve gerekli malzemeler ameliyathane hemşiresinin nezaretinde ameliyathane personelleri tarafından hazırlanmalıdır.
- Ameliyat sırası gelen hasta, servis hemşiresi ve servis personeli tarafından, ameliyathaneye yatağında transfer edilmelidir.
- “Hastaların Kimliklendirilmesi Ve Kimlik Doğrulama Talimatı” na uygun olarak hasta, ameliyathane de anestezi teknisyeni ile ameliyathane personeli tarafından teslim alınmalıdır.
- Ameliyathane personeli hastayı ameliyat masasına güvenli bir şekilde almalıdır.
- Cerrahi ekip “Güvenli Cerrahi Uygulama Talimatı” na uygun olarak hareket etmelidir.
- Anestezi teknisyeni ile ameliyathane personeli tarafından “Güvenli Cerrahi Kontrol Listesi” takip edilerek işleme başlanır.
- Cerrahi operasyona katılacak ameliyat ekibi “El Hijyeni ve Eldiven Kullanımı Talimatı” na uygun olarak ameliyat öncesi hazırlığını yapmalıdır.
- Hastaya daha önce muayene etmiş olan anestezi uzmanı, anesteziyi uygun bir şekilde vermelidir.
- Yapılacak operasyona uygun olarak ve anestezi uzmanında bilgisi alınarak, cerrahi uzmanın uygun gördüğü pozisyon cerrahi ekip tarafından verilmelidir.
- Hastanın ameliyat bölgesi temizlenerek, hasta steril olarak örtülmelidir.
- Anestezi teknisyenleri, cerrahi operasyon sırasında hasta için “Anestezi Takip Formu” doldurmalıdır.
- Ameliyat gerçekleştirilir.
- Ameliyat tamamlanıp dikişler atılmadan önce ameliyat hemşiresi tarafından ameliyat sırasında kullanılan tüm malzemeleri sayarak “Ameliyat Malzeme Sayım Formu” ile kayıt altına almalıdır.
- “Güvenli Cerrahi Kontrol Listesi” takibini yaparak ameliyat tamamlanmalıdır.
- Ameliyat sırasında alınan numune ve kan örneklerini ameliyathane personeli tarafından alınıp, barkod yapıştırarak dosyası ile birlikte servis hemşirelerine teslim etmelidir.
Hasta Pozisyonu
- Anestezi altında olan hasta, mutlaka anestezi uzmanının izni ile hareket ettirilmelidir.
- Hasta güvenli olarak hareket ettirmek için en az iki kişi ile yapılmalıdır.
- Hasta pozisyonu oluşturulurken vücudun masaya temas eden hassas bölgeleri ve kemik çıkıntıları yastık ve havlu gibi materyallerle desteklenmelidir.
- Hasta hareket ettirilirken eklem yerlerine dikkatli davranılıp; kol ve bacakların vücut ekseninden 90 dereceden fazla uzaklaştırılmamalıdır. Hasta anestezi sırasında da anestezi almadan önce olduğu gibi ekstremitelere o kadar izin verilmelidir.
- Hastanın çıplak bölgeleri masanın metal bölümlerine temas etmemesi sağlanmalıdır.
- Pozisyon verildiği sırada hastanın omurga ve boyunun aynı hizada kalması sağlanıp; planlı şekilde yavaş bir şekilde hareket ettirilmelidir.
- Pozisyon verildiği sırada hastaya verilen anestezi süresinin uzamaması için operasyona ait gerekli olan tüm malzemelerin odada hazır bulundurulmalıdır.
- Hastanın baskı altında kalmasını önleyici tedbirlerin alınması açısından; damar yolu, kateterler ve hava yolu tüpü gibi materyallerin çıkmasını önleyici önlemler alınmalıdır.
- Anestezi uzmanının öncülüğünde, pozisyon verilirken ekip içinde uyuma dikkat edilmelidir.
Pozisyonlar
- Sırtüstü (Supine) Pozisyonu: Yüz, boyun, omuz, göğüs, karın ve benzeri ameliyatlar için kullanılmaktadır. Baş bölgesinin vücutla aynı hizada olması ve hastanın düşmesini önlemek amacıyla kol ile bacaklara emniyet kemeri takılmalıdır.
- Baş aşağı (Trendelenburg) Pozisyonu: Pelvik bölgede gerçekleşecek ameliyatlarda kullanılmaktadır. Hastanın güvenliği açısından kol ile bacaklara emniyet kemeri takılmalıdır.
- Yüzükoyun (Laminektomi veya Prone) Pozisyonu: Omur işlemleri, göğüs ve omurga ameliyatları için kullanılmaktadır. Hasta anesteziyi sırt üstü sedyede alır ve yüzükoyun çevrilerek ameliyat masasına geçirilmektedir. Omurga göğüs altından yastıklarla, koltuk altları havlu ile desteklenmektedir. Kol ve bacakların kıvrılmaması, baş bölgesinin gövde ile aynı hizada tutulması sağlanmalıdır. Kolların kolçağa rahat bir şekilde uzanması sağlanarak, diz üstünden ve kollardan emniyet kemeri bağlanmalıdır. Hasta güvenliği açısından pozisyon verilirken en az 4 kişiyle birlikte verilmelidir.
- Doğum (Litotomi) Pozisyonu: Makat çevresi (Perianal), vajinal ve rektal ameliyatlar için kullanılmaktadır. Ayakların masaya monte edilen ayaklığı aracılığıyla, kalçanın hafif dışa doğru dönmesi ile aynı anda yükseltilmektedir. Pozisyon verildiği sırada en az iki kişi ihtiyaç vardır.
- Oturur (Fowler) Pozisyonu: Arkada bulunan boyun, omurga, kafatasının arkasından delik açma (posterior kraniotomi) yüz ve ağız ameliyatları için kullanılmaktadır. Kollar karın üzerinde yerleştirilip, dizler ise yastıkla desteklenmelidir.
- Yan (Lateral) Pozisyonu: Akciğer, böbrek, kalça ve üreter ameliyatları için kullanılmaktadır. Hasta yan yatırılarak kollar birbirine paralel olması sağlanır ve koltuk altı yastıkla desteklenmelidir. Altta kalan bacağı kıvırarak araya yastık konulup, üstteki bacak yastık üzerine düz uzatılmalıdır. Pozisyon oluşturulurken en az dört kişiyle pozisyon verilmelidir. Hasta yan çevrildikten sonra hareketi kısıtlamak amacıyla; kalça ve omuz üzerinden geniş bir flasterle masaya tutturulmalıdır. Dizlerin üzerinden emniyet kemeri ile hastanın güvenliği sağlanmalıdır. Başın altına yastıkla destek yapılarak boyunla aynı hizada tutulup, traksiyona uğramamalıdır.
Ameliyat Bölgesi Hazırlanması
- Ameliyat edilecek bölge ameliyathane personeli tarafından ameliyat saatine yakın bir sürede traş yapılması gerekmektedir.
- Traş edilecek bölge antiseptikli tamponla ıslatılarak, kılların çıkma yönüne doğru traş makinesi ile traş edilmelidir.
- Traş edilecek bölge insizyon yerinden daha geniş olarak cerrahın belirlediği sınırlar çerçevesinde yapılmalıdır.
- Kafa bölgesindeki saç ve kıllar önce traş makinesi ile daha sonra traş bıçağı ile traş edilmelidir.
Ameliyat Bölgesi Temizliği
- Temizlik yapılacak bölge cerrah tarafından belirlenerek; cerrah veya asistan doktor tarafından steril eldivenle, antiseptik solüsyon, izotonik, tampon veya kompres ile temizlik işlemi yapılmalıdır.
- Temizlik yapılacak bölge ıslatılarak; antiseptik solusyon dökülüp, insizyon yapılacak bölgeden başlayarak, dış alana doğru dairesel haraketlerle silinmelidir. Steril tampon veya kompres ile işlem birkaç kez tekrarlanmalıdır.
- Cerrahın talebine göre antiseptikli bölge izotonik solüsyonu ile durulanır veya durulanmadan o şekilde bırakabilir.
- Steril kompres ile yıkanmış olan bölge kurulanmalıdır.
Ameliyat Bölgesi Boyanması
- Boyama steril olarak yapılmalıdır.
- Ameliyat edilecek bölge, tamponla ameliyat sahasından başlamak üzere dairesel hareketlerle dış alana doğru boyanmalıdır.
- Gazlı bez insizyon yerine kesinlikle tekrar sürülmemelidir.
- Boyanılan bölge, ameliyat edilecek bölgeden daha geniş olmalıdır.
- Batın bölgesinden gerçekleşecek ameliyatlarda gögüsten kasık bölgesine kadar boyanmalıdır.
Hasta Steril Olarak Örtülmesi
- Steril örtme işlemi ameliyat hemşiresi ve cerrah veya asistan doktor tarafından yapılmalıdır.
- Yeterli miktarda, steril çarşafa her hangi bir temas veya üzerinde delik var ise kesinlikle kullanılmamalıdır.
- Örtme işlemi sırasında hasta ve masaya temastan kaçınarak, steril örtü kat yerlerine eller geçirilerek kapatma işlemi gerçekleştirilir.
- Çarşafın ameliyat sahasına yakın uçları kesinlikle belden aşağıda olmamalıdır.
- Örtme işlemi özellikli bir durum yoksa, önce ayak kısmı, daha sonra baş kısmı örtülerek, her iki yan taraf kapatılmalıdır. Örtme işlemi baş ve ayak kısmına birer çarşaf bırakılır. Ameliyat sahasında insizyon bölgesi örtülerek, çamaşır pensleri ile çarşaf 4 bir yandan birbirine tutturulmalıdır.
- Açıkta kalan bölgelerle veya temasa neden olacağı düşünülen kısımlar yedek çarşaflarla örtülerek; yerinden oynatılmamalıdır.
- Ameliyatın özelliğine bağlı olarak gerekiyorsa steril drep çeşitleri ile örtme yapılabilmektedir.
Ameliyat Malzemelerinin Sayımı
- Ameliyat öncesi ameliyat setinde bulunan tüm malzemelerin sayımı yapılmış olmalıdır.
- Enstrüman masasına yerleştirilen kullanıma hazır olan malzemeler de ayrıca sayılmalıdır.
- Gazlı bez tamponlar özellikle batında mutlaka tutucu bir enstrümanın ucunda kullanılmalıdır.
- Gazlı bez ve kompresler ameliyat öncesi sayılıp, numaralandırılarak steril edilmelidir.
- Ameliyatın öncesinde ve sonrasında tüm malzemeler, gazlı bez ve kompreslerle beraber sayımı doğru çıkmalıdır.
- Tüm malzemelerin sayımı doğru çıkmadığı takdirde hasta mutlaka radyolojik tarama ile kontrol edilmelidir.
- Sayımlar “Ameliyathane Malzeme Sayım Formu” ile kayıt altına alınarak bir nüshası cerrah ve ameliyat hemşiresi tarafından imzalanarak hastanın dosyasına eklenmelidir.
Operasyon Sonrası İşlemleri
- Operasyon sonrası anestezi uzmanının son kontrolleri ile onayı alınarak servise çıkmasına karar verilir.
- Hasta servis hemşiresi tarafından yatağı ile servisteki odasına personel yardımıyla götürülür.
- Ameliyatı gerçekleştiren cerrah tarafından hasta yakınları ameliyat sonuçları hakkında bilgi verilmelidir.
- Hastanın biyopsi örnekleri için ilgili form cerrah tarafından doldurularak servis hemşireleri tarafından patoloji laboratuvarına gönderilmelidir.
- Ameliyat sırasında kullanılan ilaç ve malzemeler ameliyat sonrası, anestezi teknisyeni ve hemşire tarafından hasta hesabına girilerek stoktan düşülmelidir.
- Ameliyathane hemşiresi tarafından, ameliyat sonrası, yapılan ameliyat, ameliyata giren anestezi uzmanları, anestezi teknisyenleri, ameliyathane hemşireleri ve ameliyata giren cerrahları ameliyathane kayıt defterine kaydetmelidir.
- Ameliyatı gerçekleştiren cerrah aynı gün içinde; ameliyatın tipi, ayrıntıları, yapılan müdahaleler ve kullanılan malzemeler ameliyat notu hazırlanarak hastane otomasyon sistemine kaydedilmelidir.
- Ameliyathane personeli tarafından ameliyat atıkları “Ünite İçi Atık Yönetim Talimatı” na uygun olarak toplanarak, “Hastane Temizliği Talimatı” na göre ameliyat salonu temizlenmelidir.
- Tüm Cerrahi aletler “Sterilizasyon ve Dezenfeksiyon Talimatı” na uygun olarak steril edilmelidir.
- Ameliyat kayıt defterleri, her ameliyathane dinlenme salonlarında bulundurulmaktadır.
Depolar
- Ameliyathane deposu ve anestezi deposu olmak üzere iki depo bulunmaktadır.
- Ameliyathane deposundan ameliyathane sorumlu hemşiresi sorumludur.
- Anestezi deposu anestezi sorumlu teknisyeni sorumludur.
- Depodaki malzemelerin saklanması, son kullanım kontrolleri, eksik malzemelerin kontrolü “Depo Kullanım Talimatı” na göre yapılmalıdır.
Ameliyathane Genel Temizliği ve Bakımı
Ameliyathanenin genel temizlik ve bakımı “Hastane Temizliği Talimatı” na göre yapılmalıdır.